Kom volgend jaar eens wat vaker uit je filterbubbel

Een paar dagen geleden opperde ik op Facebook dat het voor de meeste mensen heel leerzaam en verfrissend zou zijn om naast hun "eigen" krant eens een tijdje een heel andere krant te lezen waar ze het soms faliekant mee oneens zijn. Toevallig las ik vlak daarna een column van Asha ten Broeke waarin zij dat verschijnsel niet alleen een naam geeft, maar ook vertelt dat ze drie dagen achtereen De Telegraaf heeft gelezen in plaats van haar eigen veilige ochtendkrant. Grote vraag is natuurlijk wat er met je brein gebeurt wanneer je een dergelijk experiment drie jáár volhoudt of - zoals in mijn geval - al bijna dertig jaar. Dan bestaat er niet zoiets als een "filterbubbel" en ontdek je al snel dat de waarheid soms inderdaad in het midden ligt en dat niemand de wijsheid in pacht heeft.

In 1999 schreef ik in opdracht van het ministerie van Verkeer en Waterstaat een essay over het onderwerp "virtuele mobiliteit in het jaar 2030". In eerste instantie had ik geen idee waar ze het over hadden en hoe ze bij mij  terecht waren gekomen, maar het bleek dat ze mij beschouwden als sciencefiction-auteur. Nu had ik inderdaad in 1997 een roman geschreven die zich in 2004 afspeelt (De plaag), dus waarschijnlijk dachten ze dat ik ook wel in staat zou zijn om dertig jaar vooruit te blikken in de tijd. In dat essay voorspel ik onder meer dat contant geld in 2030 niet meer bestaat (wat zomaar zou kunnen) en schrijf ik eveneens dat het internet tegen die tijd overal is: in huis, op het werk, in je auto en in je binnenzak (wat nu feitelijk al zo is).

In datzelfde essay staat ook deze passage: "Doordat burgers in de toekomst in staat zullen zijn om het aangeboden nieuws via (digitale) krant of journaal al van tevoren op persoonlijke voorkeur en belangstellingsveld te selecteren, ontwikkelen mensen tal van 'blinde vlekken'. Daardoor loopt de moderne maatschappij nog veel meer dan nu het risico uiteen te vallen in een verzameling individuen die geen enkele belangstelling tonen boor de behoeften en knelpunten van anderen." Feitelijk voorspel ik hier, vijftien jaar voor Blendle, dat we in de toekomst allemaal in een filterbubbel leven
waarin slechts ruimte is voor één waarheid.

Asha ten Broeke heeft dus helemaal gelijk, maar ze trekt in haar column de verkeerde conclusies. Zo snapt ze een stuk beter waar andersdenkenden hun ideeën vandaan halen, maar ze denkt nog steeds dat die groep mensen het bij het verkeerde eind heeft en alleen maar slecht geïnformeerd is. Zelf heb ik, nu ik al sinds 1988 geabonneerd ben op zowel De Volkskrant als De Telegraaf, heel andere ervaringen. Zo erger ik me net zo vaak aan columns en berichten uit de ene krant als aan die uit de andere. Ik vind het nog steeds uitermate stompzinnig en kortzichtig om de vlag uit te hangen als je overal 130 km/u mag rijden, maar ik begin de zaterdag graag met de column van Jaap van Duijn in het financiële gedeelte van De Telegraaf.

Het gaat de laatste tijd vaak vaak over feitenvrije meningen en niet vaak genoeg over meningen die gebaseerd zijn op zoveel mogelijk feiten, gezichtspunten en meningen. Wie zijn wereldbeeld baseert op wat er aan tafel bij DWDD gezegd wordt, heeft net zo'n vertekend beeld van de werkelijkheid als de persoon die niet verder komt dan de ingezonden boze brieven in De Telegraaf. Nog erger is het trouwens wanneer mensen helemaal geen krant meer lezen (tenzij ze dat vervangen door boeken en mediaplatforms op internet waarop doorwrochte stukken staan met een originele invalshoek). Als ik zelf niet verder had gekeken dan mijn neus lang was, zou ik in 2008 niet versneld zijn gaan aflossen en had ik in 2012 niet al een artikel geschreven over "tiny houses".

Ik geloof beslist niet dat 2017 een rampjaar wordt (al was het alleen maar omdat in februari ons oudste stukje hypotheek afloopt), maar ik denk wel dat het zorgelijk is als mensen zich begraven in hun eigen gelijk en hun mening baseren op gebrekkige kennis en gekleurde informatie. Omdat ik al bijna dertig jaar een linkse en rechtse krant lees, weet ik dat de waarheid heel vaak in het midden ligt en dat er geen enkele partij is die altijd gelijk heeft.

In het leven heb je veel meer aan gezond wantrouwen en gezond verstand dan aan het napraten van de meningen uit jouw eigen krant en jouw eigen zuil. Het is warm en veilig binnen in de filterbubbel, omdat je je kunt koesteren in je eigen waarheid en je eigen gelijk, maar het is van het grootste belang dat we naar een manier zoeken om verder te komen met z'n allen in plaats van alleen maar steeds verder te polariseren.