Hoe bezwaarlijk is het als je geld "in stenen zit"?

In mijn boek Hypotheekvrij! som ik alle nadelen op van het (versneld) aflossen van je hypotheek, hoewel dat bij nader inzien zo blijkt mee te vallen dat je het beter kunt hebben over "nadelen". Over het maximaal profiteren van de hypotheekrenteaftrek hoor je de laatste tijd immers niet veel mensen meer, terwijl je er ook geen rekenmachine bij hoeft te pakken om te weten dat aflossen bij een hypotheekrente van 5% meer oplevert dan sparen tegen 0,3%. Toch wordt nog wel eens gezegd dat het een probleem is wanneer al je geld "in stenen zit". Op papier bezit je 3,5 ton aan overwaarde, terwijl je daar nog geen kop koffie van kunt kopen. Dat is waar, maar hoe problematisch is dat precies?

Dat is geen onzinnige of theoretische vraag, want in theorie is het mogelijk dat je in een hypotheekvrij huis woont met een WOZ-waarde van een half miljoen, terwijl je bijna geen spaargeld hebt en rond moet zien te komen met alleen AOW. Dat is geen wenselijke situatie, die je om die reden ook moet zien te vermijden. Aflossen (als in: extra aflossen) doe je met spaargeld dat je over hebt, niet met het reservepotje dat bedoeld is voor een nieuwe verwarmingsketel en andere onvoorziene uitgaven. Zelf adviseer ik altijd om eerst een spaarpotje aan te leggen van 20.000 euro (of een hoger of lager bedrag waar je je prettig bij voelt) voordat je je eerste extra aflossing doet.

In het ideale geval ben je aan het sparen en aflossen tegelijk, zodat van elk tientje vijf euro in de hypotheek verdwijnt en die andere vijf naar het spaarvarken of beleggingspotje wordt doorgesluisd. Op die manier heb je aan het einde van de rit én een afgelost huis én een aardige buffer, zodat je in dubbel opzicht je keuzevrijheid vergroot. Je kunt echter ook denken aan een compleet ander scenario, waarbij je je hypotheekvrije huis van een half miljoen verkoopt en naar een huis verhuist dat slechts de helft kost (en je die andere helft lekker in je eigen zak steekt).

Naar dit "probleem" kun je echter ook op een heel andere manier kijken. Want laten we niet vergeten wat een hypotheek eigenlijk is: het is een lening die het mogelijk maakt om nu al een huis te kopen , terwijl je het geld dat daarvoor nodig is nog moet gaan verdienen. Het is logisch (en sinds 1 januari 2013 ook min of meer verplicht) om die lening in maximaal dertig jaar terug te betalen, zodat je schuldenvrij bent. In die zin verschilt het niet van een doorlopend krediet of een auto die met geleend geld is betaald, alleen liggen de rentepercentages lager. Niemand zegt ooit dat zijn geld in blik zit, als hij de laatste maandelijkse betaling voor zijn auto heeft gedaan.

Daarbij komt dat je eigenlijk niet naar de waarde van je huis zou moeten kijken, behalve als het gaat om de toegevoegde waarde. In de jaren negentig hebben we ons gek laten maken (en hebberig en overmoedig) met het begrip "overwaarde", terwijl we nu heel tobberig doen over huizen die ondanks het herstel op de woningmarkt nog steeds onder water staan. Mijn advies is altijd om niet naar de (theoretische) waarde van je huis te kijken, zolang je niet van plan bent te verhuizen en de maandelijkse betalingen geen probleem vormen. Het gaat niet om woningwaarde, maar om woongenot en woonplezier.

Het is dus waar dat je "geld in stenen zit" en het klopt ook dat je huis een bepaalde waarde vertegenwoordigt waar je niet zomaar bij kunt zonder de boel te verkopen of een opeethypotheek af te sluiten. Tegelijk moet je niet vergeten dat een afgelost huis een vast maandelijks rendement oplevert, simpelweg omdat je maandlasten wegvallen. Wie in een hypotheekvrij huis woont van 3 ton naast een buurman die 700 euro per maand aan huur kwijt is, maakt elke maand winst en hoeft elke maand 700 euro minder te verdienen. Je kunt ook zeggen dat je elk jaar 5% rendement maakt wanneer je een hypotheek aflost met een rente die je ooit voor twintig jaar had vastgelegd op 5%.

Ik heb een hypotheekvrij huis wel eens vergeleken met een onvoorwaardelijk basisinkomen van 700 euro per maand (waarbij je die 700 euro kunt vervangen door het bedrag dat jij nu kwijt bent aan woonlasten). Je kunt er ook anders kijken en elke maand weer genieten van het feit dat voortaan iemand anders jouw woonlasten voor zijn rekening neemt. Nog simpeler is het om helemaal niet meer aan geld te denken en gewoon lekker te gaan genieten. Ik heb een huis vol boeken en cd's zonder dat ik ooit de moeite neem om uit te rekenen hoeveel het er precies zijn of hoeveel ze me in totaal nou eigenlijk hebben gekost.