Vandaag wrongen de veelvliegers van de Volkskrant zich in allerlei bochten om maar niet van 'hypocrisie' te worden beschuldigd. Volgens Sander Schimmelpennick is het zelfs onvermijdelijk dat je inconsequent bent wanneer je het goede uitdraagt en nastreeft. Wie daar anders over denkt is sowieso 'domrechts' of een 'kleinburger'. Misschien gek van mij, of heel erg ouderwets, maar ik wil nu eenmaal niet graag in de kerk zitten bij een dominee die meteen na de zondagspreek in de auto springt op weg naar het bordeel of het casino.
In mijn boek Hypotheekvrij! uit 2012 stel ik vast dat onze sobere levensstijl (weinig spullen kopen, kachel op 17 graden, kleine zuinige auto, veel fietsen, dichtbij op vakantie, niet op wintersport en niet vliegen) ook heel duurzaam is. Ik zeg er altijd nadrukkelijk bij dat dat bijvangst is en niet in eerste instantie de bedoeling, maar dat doet verder niets af aan die vaststelling. Het opvallende is dat mensen vaak heel geprikkeld en defensief reageerden als ik dat hardop uitsprak, zodat ik besefte dat ik een open zenuw raakte of in elk geval een gevoelig punt.
In het verlengde daarvan ligt de vaststelling dat Schiphol prompt de deuren kon sluiten als iedereen zo zou gaan leven als wij. Ook dat is slechts een zakelijke vaststelling, maar ik word heel vaak 'moreel superieur' genoemd, terwijl ik alleen maar probeer om een beetje consequent te zijn. Leven zonder hypotheek is in ons geval ook leven zonder hypotheek op de aarde en daar horen vliegreizen niet bij. Ik zeg vaak naar waarheid dat mijn vrouw voor het laatst in een vliegtuig zat toen het internet nog niet eens bestond.
Vanmorgen reageerde Sander Schimmelpennick in zijn column op het artikel dat afgelopen zaterdag in De Telegraaf verscheen. Ik vond niet elk voorbeeld uit dat artikel even sterk, maar kan me vinden in de strekking. Politici van GroenLinks die zelf in de zomervakantie met hun gezin in het vliegtuig stappen, worden daarmee in één klap ongeloofwaardig. Het zal wel ouderwets zijn, maar je moet toch een beetje proberen te leven naar je idealen en je principes. Want wat zijn politici zonder overtuigingen anders dan politiemensen die in hun vrije tijd blowen en lachgas gebruiken?
In zijn column slaat Sander Schimmelpennick om zich heen als een kleuter die met zijn knuistje in de koektrommel is betrapt en vervolgens met allemaal kutsmoezen op de proppen komt. Hij noemt hypocrisie zelfs 'onvermijdelijk' als je idealen maar hooggestemd genoeg zijn. Beter was geweest als hij over een heel ander onderwerp had geschreven, want zijn verweer is even opportunistisch als gênant. Schimmelpennick redeneert als de vegetariër die gehakt koopt omdat dat beest in de vitrine toch al dood is en verschuilt zich achter de overheid. Verandering begint bij hem niet bij het individu maar bij instanties.
Aan column twee van zijn collega ben ik maar niet eens meer begonnen, al was het maar vanwege de valse tegenstelling in de kop. Zit er werkelijkheid niets tussen die twee uitersten in? Ben je automtisch een 'zak' - of een klootzak - als je cynisch wordt van bepaalde observaties? Het hypocrisie-verwijt is niet dom of vals, maar terecht. Idealisme is blijkbaar alleen maar leuk tot het om offers vraagt. Het zijn meningen die het goed doen in je bubbel en bonuspunten opleveren, maar hol en leeg blijken als het erop aankomt. Wat zijn je idealen waard als ze niets meer betekenen bij de incheckbalie? Je kunt proberen recht te praten wat krom is, maar nu lijkt het er bijna wel op dat hypocrisie iets belangrijks onderstreept of iets is om trots op te zijn.
Wij hebben destijds het roer omgegooid uit financiële noodzaak en dat maakte het makkelijker om - ik noem maar wat - zeven jaar lang geen nieuwe spijkerbroek te kopen of het gezin in een piepklein zuinig autootje te proppen.. De meeste mensen zijn nou eenmaal niet in staat zichzelf beperkingen op te leggen vanwege hun idealen en draaien het thermostaat pas omlaag als de energierekening dreigt te exploderen. Het is precies zoals ze zeggen: de geest is gewillig maar het vlees is zwak, net zo zwak als al die halfslachtige, kromme verweren tegen het hypocrisie-verwijt.