We moeten leren om keuzes te maken en knopen door te hakken

Toen ik in het kielzog van de kredietcrisis besloot om versneld mijn hypotheek te gaan aflossen, wist ik dat er harde noten gekraakt moesten worden. Je kunt ook zeggen dat ik pijnlijke keuzes niet uit de weg ging om onze eigen persoonlijke wooncrisis op te lossen. Iets meer dan tien jaar later kan ik alleen maar vaststellen dat de inspanningen het gewenste resultaat hebben opgeleverd én dat de weg erheen eigenlijk helemaal niet zo lang en zwaar is geweest als mensen soms denken. Wél moet je bereid zijn om duidelijke keuzes te maken en inzien dat niet alles meer zomaar mogelijk is wanneer je alles op alles zet om af te lossen.

Met de eindstreep eindelijk in zicht, veranderen de reacties uit de omgeving. Lange tijd kon er wat lacherig worden gedaan over ons fanatieke aflossen (inclusief een Sinterklaassurprise over onze gele Fiat Panda als brommobiel), maar nu gaan we een nieuwe fase tegemoet waarin zuinig leven helemaal niet meer aan de orde is. Per 1 maart 2020 zijn we niet alleen hypotheekvrij, maar hebben we maandelijks opeens 500 euro extra om vrij te besteden. Dat bedrag wordt nu nog op de eerste dag van de maand afgeroomd door de bank, maar blijft vanaf die datum in de huishoudpot zitten.

In eerste instantie meende ik - en dat zal soms ook best kloppen - dat er bij sommige mensen sprake moet zijn van enige afgunst of jaloezie, inmiddels begin ik te vermoeden dat er ook andere factoren een rol spelen. Worden de meeste mensen geplaagd door lastige dilemma's en keuzestress, ik vaar al bijna twaalf jaar blind op mijn kompas. Als je besluit alles op alles te zetten om versneld af te lossen, hoef je elke beslissing alleen maar te toetsen aan de vraag of dat je verder of dichter bij je einddoel brengt. In die zin ben ik niet alleen bijna hypotheekvrij, maar ook vrij van veel twijfels.

Vandaar dat ik nogal wat moeite heb met de soms spastische reacties op het besluit om de maximumsnelheid aan te passen. Ik rijd zelf al niet veel harder dan 100 km/u op de snelweg sinds ik in 2006 een zuinige auto kocht en moet op die manier inmiddels duizenden euro's hebben bespaard aan brandstofkosten. Dus snap ik geen snars van de gespeelde dramatiek van de premier en de verwende reacties van automobilisten die stampvoeten dat hun favoriete speeltje wordt afgepakt. Het is eigenlijk voer voor psychologen, maar je kunt vaststellen dat de bereidheid om een stapje terug te doen niet bijster groot is.

In de jaren tachtig van de vorige eeuw werd al bezorgd gesproken over het 'ik-tijdperk', maar sinds we verslaafd zijn geraakt aan selfies heeft het egoïsme epidemische vormen aangenomen. Niet alleen hebben we onze kinderen als prinsen en prinsesjes opgevoed, we hebben ze ook wijsgemaakt dat alles maakbaar is en dat alles in het leven om hun wensen en grillen draait. Dat maakt van volwassenheid niet alleen een ontnuchterende ervaring maar vaak genoeg ook een totale deceptie, waarin dromen en verwachtingen botsen op biologische beperkingen en lastige keuzes die voor voorgaande generaties alleen maar logisch en onvermijdelijk waren.

Zo las ik vanmorgen een essay in de Volkskrant over een 'probleem' dat destijds in ons huishouden geruisloos passeerde. Wij hadden in 1991 óók een gemeenschappelijke rekening, maar het was geen enkel probleem dat mijn vrouw minder ging werken na de geboorte van ons eerste kind en daardoor minder ging verdienen. Andersom had wat mij betreft ook best gekund, maar je zult hoe dan ook concessies moeten doen en water bij de wijn. Dat geldt voor het hele leven en dit is daar maar een onderdeel van. Inmiddels werkt mijn vrouw meer dan ik en verdient ze meer, dus je moet je als mens ook niet blindstaren op die ene tijdelijke levensfase.

Later geeft Anouk Boone zelf al aan wat het grootste probleem is waar ze tegenaan loopt: niet haar rammelende eierstokken, maar de onrealistische wens om in het leven alles te willen hebben. Je kunt niet drie keer per week uit eten gaan, in de zomer naar Amerika vliegen voor een vakantie van drie weken en aan het einde van het jaar tevreden vaststellen dat je opnieuw 15.000 euro extra hebt afgelost. Je kunt dat oudemannenpraat noemen en reageren met de dooddoener #okboomer, maar feit is dat ik inmiddels bijna twaalf jaar ervaring heb met de tering naar de nering zetten en niet terugschrik voor duidelijke keuzes en de bijbehorende consequenties.

Je kunt geen milieubeleid voeren zonder migratiebeleid.

Bij het verschijnen van mijn boek Hypotheekvrij! waarschuwde mijn uitgever ervoor dat ik op moest passen dat ik niet in de hoek terechtkwam van de vrekken en consuminderaars. Beter had hij me erop kunnen wijzen dat ik me als schoenmaker beter bij mijn leest zou moeten houden. Zo zijn er genoeg mensen die alles beamen wat ik schrijf over aflossen en eerder stoppen met werken, maar geschrokken achteruit deinzen als ik kritische kanttekeningen plaats bij de multiculturele samenleving.

Afgelopen dagen werd ik op mijn vingers getikt vanwege het feit dat ik opmerkte dat het bij de steekpartijen in Rotterdam-Zuid, Rozenburg en Spijkenisse om donkergetinte daders gaat. Daarmee gaf ik volgens de één blijk van 'vooroordelen', terwijl de ander me juist voor de voeten wierp dat ik als journalist niet zulke ongefundeerde uitspraken mocht doen. Grappig genoeg vat ik mijn taak als verslaggever altijd zeer serieus op en ben ik pas tevreden als alle feiten boven water zijn.

In mijn boeken schrijf ik over aflossen, maar ook over het misleidende karakter van een begrip als 'aflossingsvrij'. Zo had ik ooit een aandelenspaarplan dat veel minder opleverde dan voorgespiegeld (en dat met 'sparen' helemaal niks vandoen had) en een aan een hypotheek gekoppelde levensverzekering (lees: woekerpolis) die op de einddatum 30% minder geld opbracht dan voorgespiegeld. Logisch dus dat ik allergisch ben geworden voor misleidende bewoordingen en omfloerst taalgebruik.

Nu wil het feit dat de overheid - en die term gebruik ik in de meest brede zin van het woord, want het slaat ook op sommige media - haar best doet om bij berichtgeving een rookgordijn op te werpen. Dat gebeurt doorgaans met de beste bedoelingen, maar resulteert erin dat bepaalde zaken niet aangestipt of benoemd mogen worden. Zo sprak de burgemeester van mijn eigen woonplaats recent nog vergoelijkend over 'jongeren met alle kleuren van de regenboog', toen er overal berichten in de media verschenen over zwembadterreur.

Nu moet je uitkijken met vooroordelen, oppassen voor stigmatiseren en verre blijven van racisme. Daar staat tegenover dat je bepaalde problemen niet oplost door om de hete brei heen te draaien (net zoals in de jaren tachtig eigenlijk niet de link mocht worden gelegd tussen HIV en homoseksualiteit). Bij straatintimidatie in grote steden gaat het om een tamelijk specifieke groep en datzelfde geldt voor die steekpartijen in grote (en steeds minder grote) steden. Specifieke problemen vragen om een gerichte aanpak, niet om politiek correcte containerbegrippen als 'tieners'.

Dat ik dit onderwerp überhaupt aankaartte, komt doordat ik ben opgegroeid in datzelfde Spijkenisse - al is dat tegelijk een eeuwigheid geleden en een totaal andere wereld. Uit mijn bericht spreekt spijt over de teloorgang van het decor uit mijn jeugd en teleurstelling over het feit dat het al verdacht is om bepaalde zaken aan te kaarten. Wie naar Londen kijkt, weet niet alleen dat we dit probleem in de kiem moeten smoren, maar kan ook vaststellen dat het een probleem betreft dat zowel met chronische armoede als met etnische achtergrond te maken heeft.

Op precies dezelfde manier ben ik van mening dat we als samenleving zouden moeten kiezen voor een streng milieubeleid én een streng migratiebeleid. Er zijn grenzen aan de groei, maar ook grenzen aan de bevolkingsgroei. Voor mij is dat zo klaar als een klontje, want beide thema's hebben elk op hun eigen manier te maken met duurzaamheid en leefbaarheid. Maar op sociale media kom je dan opeens terecht in het mijnenveld tussen links en rechts en bevind je je in zo'n rare spagaat dat veel mensen je niet meer kunnen volgen (en je soms letterlijk ontvolgen).

Ik beschouw mezelf als nuchter en realistisch en ga zo al 11,5 jaar met mijn financiën om. Op dezelfde manier vind ik dat we vluchtelingen en immigranten die hun beste beentje voorzetten met open armen moeten ontvangen en in het zonnetje moeten zetten. Tegelijk zouden uitgeprocedeerde asielzoekers, of mensen die al tijdens hun aanvraag met justitie in aanraking komen, zonder pardon en zonder tijd te verspillen moeten worden uitgezet. Wil je op de lange duur draagvlak behouden voor de opvang van vluchtelingen, dan is dat de enige weg. Dat laatste zeg ik niet alleen, maar geeft ook Geert Mak inmiddels aarzelend toe.

Wegkijken helpt niet en maakt het probleem (lees: elk probleem) op termijn alleen maar groter. Zo vind ik de strafmaat van de 20-jarige 'busverkrachter' nog steeds bijzonder lastig te rijmen met het verlengde voorarrest van die vader uit Ruinerwold van wie nog moet worden vastgesteld dat hij iets ernstigs of echt strafbaars heeft gedaan. Dat het huis uit het Spijkenisse van mijn jeugd nu in een soort getto staat, is helaas niet meer terug te draaien. Laten we echter met z'n allen proberen te voorkomen dat dit hele land onleefbaar wordt.