Alles wat ik schrijf heeft Thoreau 150 jaar geleden al bedacht

Mijn ervaring is dat een vakantie staat of valt met de boeken die je meeneemt op reis. Dus besteedde ik afgelopen zomer meer aandacht aan de literatuur die ik in mijn koffer stopte dan aan het selecteren van het stukje Duitsland waar we uiteindelijk verzeild raakten. Veelzeggend: ik nam alleen non-fictie mee, las een paar zeer verontrustende boeken over klmaatvluchtelingen en milieuvernietiging en kwam ein-de-lijk een keer toe aan het lezen van Walden van Henry D. Thoreau. Dat bleek ik in 2007 al een keer te hebben meegenomen naar Toscane maar toen kwam ik niet verder dan pagina 100.

Geen idee wanneer ik voor het eerst op de titel van dit boek stuitte, maar terug redenerend kreeg ik dit oorspronkelijk in 1854 (!) verschenen boek waarschijnlijk in 2005 voor mijn 44ste verjaardag en nam ik het in 2007 mee op vakantie naar Toscane. Dat laatste weet ik alleen maar zo goed omdat ik een Sanifair-bonnetje dat gedateerd is op 9 augustus 2007 gebruikt heb als bladwijzer. Zo weet ik ook dat ik destijds op bladzijde 100 ben blijven steken, misschien omdat ik er niet doorheen kwam (lees: nog niet aan toe was), maar mogelijk ook omdat de vakantie alweer voorbij was en ik thuis geen tijd had voor boeken van 400 bladzijden.

Ik vermeld dit allemaal zo nadrukkelijk, omdat ik in oktober 2008, schijnbaar vanuit het niets, een heel andere richting ben ingeslagen en de hypotheek fanatiek ben gaan aflossen. Natuurlijk vormde de kredietcrisis de aanleiding (en een zinnetje uit een boek van Eric Mecking de vonk in het spreekwoordelijke kruitvat), maar het zaad van de twijfel moet al veel eerder zijn gezaaid. Bijvoorbeeld toen ik in 2004 een interview deed met Carl Honoré naar aanleiding van zijn boek Slow. Of toen ik op een luie stoel in Italië een stuk van een boek las van een Amerikaan die eigenhandig een blokhut bouwde aan de rand van een meer en verslag deed van zijn twee jaar durende verblijf aldaar.

Het lezen van Walden zorgde voor een schok, en dat was voornamelijk een schok van herkenning. Bijna alles wat ik de afgelopen jaren heb ervaren en opgeschreven nadat ik in 2008 mijn eerste aflossing deed, valt ook terug te lezen in een meer dan 150 jaar oud boek. Zo reken ik bij alle wat grotere aankopen standaard uit hoeveel uur ik daarvoor heb moeten werken en beschouw ik betaalde arbeid als het verkopen van je vrije tijd in ruil voor geld. Thoreau leefde in een totaal andere tijd, maar zet alles wat je in een winkel afrekent af tegen de hoeveelheid leven die daarvoor moet worden ingeleverd.

Op precies dezelfde manier zet hij uiteen dat je niet hoeft te werken voor alles wat je niet nodig hebt of waar je bewust van afziet. Hij trekt dat nogal in het extreme door door ook geen koffie te drinken, maar in de kern heeft hij gelijk: je koopt je vrijheid terug door zo weinig mogelijk te kopen. Daarnaast kost het me weinig fantasie om te begrijpen hoe hij intens kan genieten van het natuurschoon rondom zijn zelfgebouwde blokhut en zou je zelfs kunnen zeggen dat hij al in een tiny house woonde voordat die term ruim anderhalve eeuw later in zwang raakte.

Maakt dat van mij een ordinaire copycat met 0% originaliteit of is er meer aan de hand? Zelf denk ik eerder aan het laatste want ik las Thoreau pas nadat ik vijf boeken had geschreven over soortgelijke onderwerpen en ontdekte dus pas met terugwerkende kracht dat we over heel veel dingen hetzelfde denken. Waarschijnlijk zit er iets universeels, tijdloos en onvermijdelijks in de levensfilosofie die hoort bij een bepaalde manier van leven. Zelf beschouwde ik aflossen in 2008 als een simpele administratieve handeling, zonder te beseffen dat ik daarmee een totaal andere weg insloeg en ook steeds simpeler zou gaan leven.

Op dezelfde manier is ook Escape Everything van Robert Wringham meer een bevestiging dan een eye-opener. Het meest verrassende in dit boek is wel de conclusie dat ook Thoreau niets nieuws te vertellen had, want Wringham verwijst regelmatig naar de filosofieën van Epicurus, die niet 150 jaar geleden leefde maar meer dan 2000 jaar geleden. Ook hij trok zich terug in een leefgemeenschap op het platteland, dronk vaker water dan wijn en wijdde zijn leven liever aan het verrijken van zijn geest dan het najagen van rijkdom. Zo bekeken is er niks nieuws onder de zon, maar moet je als mens blijkbaar steeds weer opnieuw het wiel uitvinden om te weten dat je met weinig geld rond kunt komen én tegelijk gelukkiger kunt zijn dan ooit.