Worden we nu wel of niet gemiddeld steeds ouder?

De vraag of de gemiddelde levensverwachting stijgt, dreigt een soort welles/nietes-discussie te worden nu 50Plus hardop de officiële statistieken van het CBS in twijfel trekt. Dat was wellicht niet zo handig, niet alleen omdat hun bron niet heel betrouwbaar is maar ook omdat op deze manier de verkeerde discussie wordt gevoerd. Belangrijk is om onderscheid te maken tussen het rekensommetje dat de overheid maakt om de AOW betaalbaar te houden en de rekensommetjes die je als burger zelf zou moeten maken.

De overheid hanteert de vuistregel dat mensen na hun pensionering gemiddeld nog 17 jaar van hun welverdiende rust mogen genieten op kosten van de samenleving. Dus kijken ze naar de gemiddelde resterende levensverwachting (en daarbij nemen ze dan weer het gemiddelde van mannen en vrouwen) en trekken daar vervolgens 17 jaar van af om de gewenste pensioenleeftijd vast te stellen. Dat systeem werkt in het nadeel van mannen - die nog altijd gemiddeld een paar jaar korter leven - maar heeft als grootste nadeel dat de gemiddelde burger niets heeft aan gemiddelden. Vergeet niet dat een ongeoefende zwemmer makkelijk kan verdrinken in water dat gemiddeld 1 meter diep is.

De overheid kijkt dus louter naar de betáálbaarheid van het stelsel en heeft mijn schoonmoeder tandenknarsend AOW uitbetaald tot het moment dat ze vlak voor haar 98ste verjaardag haar laatste adem uitblies. Haar voorbeeld laat meteen een paar belangrijke dingen zien. Zo kun je vaststellen dat ze bovengemiddeld oud is geworden, net zoals er dus ook mensen zijn die ver op dat gemiddelde achterblijven en in het ergste geval de dag na hun pensionering dood neervallen. Verder zegt de leeftijd die je bereikt weinig over de kwaliteit van leven, want niemand droomt ervan om zijn laatste jaren te slijten in een verpleeghuis met een incontinentieluier aan.

Zelf zet ik in mijn boeken ook vraagtekens bij de "stijgende levensverwachting" zonder dat die bewering wordt ondersteund door cijfers. Je kunt dat dus makkelijk afdoen als "ook maar een mening" en dat vind ik prima. Het is echter zo dat de huidige levensverwachting is gebaseerd op die groep werknemers die vaak nog gebruik heeft kunnen maken van gunstige VUT-regelingen en veel minder last had van stijgende werkdruk en chronische stress. Zelf verwacht ik dat de stijging van de levensverwachting gaat afvlakken of zelfs dalen zodra mensen met zware beroepen en stressvolle banen op hun tandvlees door moeten werken tot hun 70ste. Die groep komt dus wellicht van een koude kermis thuis als ze zich blindstaart op de belofte van een "langer leven".

In de week van de werkstress mogen we wel vaststellen dat het er voor veel werknemers intussen niet leuker op wordt. Toen we onlangs nog even terug waren in het verpleeghuis van mijn overleden schoonmoeder voor een herdenkingsdienst, hoorden we dat de geestelijk verzorger dreigt te worden wegbezuinigd omdat ze geen rendement oplevert. Ze biedt een luisterend oor, geeft mensen steun, legt even haar hand op je arm als ze ziet dat je eenzaam bent en geeft je de kans om je verhaal te doen, maar haar bijdrage is nergens terug te vinden in de jaarcijfers en dus kan ze net zo goed van de loonlijst worden afgevoerd. Als dat haar al niet cynisch maakt, zorgt het er wel voor dat ze voortijdig opbrandt.

En weten we al precies wat de obesitasepidemie gaat doen met de gemiddelde levensverwachting? We slikken klakkeloos het sprookje dat "robots onze banen gaan inpikken" (wat misschien wel zo is, maar wat we eerst nog maar moeten zien) en besteden tegelijk weinig aandacht aan de vraag of we gemiddeld écht wel langer leven als we gemiddeld ook steeds zwaarder worden omdat we steeds ongezonder gaan leven. Ik zag vorige week toevallig een stukje van het programma Hoe word ik 100 en schrok me een ongeluk van de hoeveelheid medicijnen die (veel) te zware mensen elke dag moeten slikken terwijl ze vaak nog pas halverwege de veertig zijn.

Zelf weet ik zeker dat het bevorderlijk is voor mijn eigen levensverwachting en mijn stressniveau als ik in mijn ochtendjas rustig aan de keukentafel zit te werken in plaats van in de ochtendspits te staan. Los daarvan kan het geen kwaad om ook eens dit rekensommetje te maken: per 1 mei ben ik officieel met plakbandpensioen maar ik ben al vier jaar niet meer in loondienst. Gerekend vanaf een AOW-leeftijd van 68 ben ik nu in zekere zin dus al "72". Als ik die nieuwe pensioenleeftijd inderdaad haal (en niemand heeft die garantie of geeft me die garantie) dan betekent het dat ik die 17 jaar waar ik anders pas ná die datum recht op zou hebben er straks allang op heb zitten.