Is carrière maken een vorm van castratie?

Wie mijn boeken heeft gelezen (en dan met name de laatste twee), weet dat ik werk steeds meer ben gaan zien als het "verkopen van je vrije tijd in ruil voor geld". Je kunt het natuurlijk ook van een positieve kant bekijken en het beschouwen als het verhuren van je vakkennis, of zelfs als het het leveren van een maatschappelijke bijdrage waar een financiële vergoeding tegenover staat. Zelf had ik echter nog niet gedacht aan de mogelijkheid dat het werken in loondienst ook je gevoel van mannelijkheid aantast. 

Hoe dat precies werkt, snap ik waarschijnlijk pas als ik het boek Waar is mijn speer (zonder vraagteken) van Tim Samuels heb gelezen. Wat hij over zijn schrijfdebuut zegt in de zaterdagbijlage van De Volkskrant is echter dermate intrigerend dat ik er in mijn volgende boek nog dieper op in zal gaan. Dat werk - en dan met name een betaalde baan van 40 uur - je vrijheid inperkt, ligt voor de hand want dan is automatisch een belangrijk deel van je agenda vooraf ingevuld. Maar Samuels gaat nog een stap verder en noemt het werkende leven een vorm van "ontmannelijking". Dat is natuurlijk een subjectieve beleving, maar wel een fascinerende observatie.

Zelf moest ik meteen denken aan het moment waarop ik van een mevrouw van P&O te horen kreeg dat ik mijn lease-auto moest inleveren. Net als later tijdens een grote ontslagronde, werden we één voor één naar beneden geroepen. Daar overhandigde ze me met triomfantelijk gebaar een uitdraai waaruit bleek dat ik zelfs in het gunstigste geval twee uur en een kwartier onderweg zou zijn met het openbaar vervoer om op mijn werk te komen (terwijl ik er zonder files 55 minuten over deed met de auto). Op de vraag hoe dat dan moest als ik 's ochtends een interview had in Den Haag en 's middags in Den Bosch, kreeg ik te horen dat ik dat ook makkelijk met de trein kon doen.

Tim Samuels heeft het er helemaal niet over hoe het is om als man onder een vrouw te moeten werken, maar ik kon me niet aan de indruk onttrekken dat deze mevrouw van P&O (die zelf ook weer mocht vertrekken nadat ze dit vervelende klusje had geklaard) zichtbaar genoot van de macht die ze had. Ik snap best dat het op een gegeven moment te duur wordt (of niet marktconform is of wat dan ook) om elke verslaggever een auto van de zaak te geven, maar je hoeft daar niet aan toe te voegen dat je "door de mazen van het net bent geglipt" als je nét een nieuwe lease-auto hebt gehad en daarin mag doorrijden tot het maximale aantal kilometers is bereikt.

Een collega van mij reageerde op deze behandeling door vreselijk kwaad te worden, ik door mijn poot stijf te houden en te kiezen voor optie 2: een vast maandelijks reiskostenforfait en een kilometervergoeding voor elke afspraak buiten de deur. Zo hield ik de eer aan mezelf en bespaarde ik mezelf een vernederende dagelijkse bus- en treinreis van in totaal meer dan 4,5 uur. Op dezelfde manier vertikte ik het om van 9 tot 5 achter mijn bureau te gaan zitten, zoals opeens de opdracht was, omdat het filetechnisch gezien veel handiger was om van 10 tot 6 te werken. Daarmee riskeerde ik ontslag, maar behield ik ook nog iets van mijn mannelijke trots (hoewel ik pas een paar dagen in dat soort termen denk).

Dat er nog veel meer facetten aan dit verhaal zitten, blijkt wel uit bovenstaande foto die afgelopen zondag is gemaakt. Betaald werk mag dan "ontmannelijkend" zijn (ook omdat bijna elke baas wel weer een baas boven zich moet dulden), maar dat zegt nog helemaal niets over de situatie waarin je als man terechtkomt wanneer je steeds minder werkt. Ga je dan stoer kickboksen, jagen, karten en mountainbiken, of wordt een toenemend aantal uren in beslag genomen door koken, boodschappen doen, was ophangen en strijken? Zit mannelijkheid hem vooral in autonomie en zelfbeschikking of ook in de aard van je activiteiten?

Sinds zondag ben ik dus degene die vanaf nu het strijkwerk doet en vanavond maak ik weer een pastagerecht voor mijn vrouw die vanmorgen al om zes uur opstond om naar haar werk te gaan en op z'n vroegst pas om zes uur weer thuis is. Dat maakt me extra benieuwd naar de inhoud van zijn boek en naar een antwoord op de vraag wat "mannelijkheid" nu precies inhoudt én of dat verder ook maar iets te maken heeft met je gevoelens van tevredenheid en geluk.