Het afgelopen coronajaar was voor de meeste mensen een onwerkelijke, claustrofobische en misschien zelfs wel surrealistische ervaring. Voor mij kwam daar nog iets heel specifieks bij waardoor ik soms het gevoel had dat ik terecht was gekomen in een van mijn eigen boeken. Zo schreef ik in 1997 een thriller over een pandemie waarin al een avondklok voorkwam en in 2019 een boek over films waarin ik gekscherend opmerkte dat vrouwen alleen veilig over straat zouden kunnen als je een avondklok invoert voor mannen boven de 16 jaar. Dat laatste blijkt nu opeens een serieus politiek voorstel in Engeland.
Laat ik eerst maar weer even beginnen met een disclaimer. In datzelfde boek uit 2019 (Een jaar in het donker) noteer ik dat je je als man bij sommige onderwerpen op zulk glad ijs begeeft, dat je al een bult op je hoofd hebt voordat je je schaatsen goed en wel hebt ondergebonden. Mijn intentie is, net als altijd, niet anders dan dit: iets signaleren wat me opvalt, en wat misschien nog een beetje onderbelicht is gebleven, zonder waardeoordeel of politieke agenda.
Aanleiding is de moord op de 33-jarige Sarah Everard, een zedendelict met dodelijke afloop dat plaatsvond in Engeland met een politieman als vermoedelijke dader. In een ander tijdsgewricht zou een dergelijke zaak waarschijnlijk niet eens het Nederlandse journaal hebben gehaald, maar nu speelt mee dat een stille wake gisteren hardhandig is beëindigd door politiemensen die je met een beetje kwade wil kunt beschouwen als collega's van de dader.
Voor alle duidelijkheid: wat Sarah Everard is overkomen, is de grote angst van elke vrouw en de nachtmerrie van elke ouder. Ik heb als piepjonge journalist ooit een hele avond doorgebracht bij de ouders van de spoorloos verdwenen Germa v/d Boom en dat zal ik mijn leven lang niet meer vergeten. Op het werk ging het vaak over dit soort, niet zelden onopgeloste misdrijven. Ook nu ik niet meer werk als journalist, denk ik nog regelmatig aan Maartje Piek en Willeke Dost. Dat is de enige schrale troost: dat hun namen niet zijn vergeten.
Ik heb een boek geschreven over een serieverkrachter, stapels boeken gelezen over dat onderwerp en voor mijn werk zelfs meerdere profilers van de FBI mogen interviewen. Je sprak met hen over motieven en modus operandi, en dacht vol afschuw in termen van monsters. De laatste tijd zie je echter een subtiele verschuiving doordat de nadruk steeds meer komt te liggen op het feit dat alle daders mánnen zijn. Omgekeerd heet de Yorkshire Ripper in de krant van vandaag ineens nadrukkelijk een 'vrouwenhatende seriemoordenaar'.
Zelf weet ik niet precies wat de toegevoegde waarde is om met terugwerkende kracht elke seriemoordenaar te voorzien van het predikaat 'vrouwenhatend', al was het maar omdat John Wayne Gacy het op kinderen had voorzien en de homoseksuele Jeffrey Dahmer volwassen mannen meelokte naar zijn appartement. Wat natuurlijk wel klopt is dat het allemaal mannen zijn en meestal ook blanke mannen. Zwarte seriemoordenaars bestaan, maar zijn een zeldzaamheid. Toch is het interessant om je af te vragen waar dit adjectief vandaan komt.
Zo wordt de laatste tijd steeds vaker gesproken over 'femicide', met de impliciete suggestie dat vrouwen worden vermoord omdát ze vrouw zijn. In zekere zin is dat ook zo, omdat het vaak om een lustmoord gaat, maar het motief kan ook jaloezie zijn, roof of (eer)wraak. Zelf vind ik het vooral schokkend dat de vermoedelijke dader in dit geval een politieman is (net als destijds bij Milly Boele uit Dordrecht), maar de politicoloog in mij vind het ook interessant dat de focus steeds meer komt te liggen op het geslacht van de dader. In die zin sluipt identiteitspolitiek ook langzaam de criminologie binnen.
Bij het schrijven van Een jaar in het donker in 2018 vroeg ik me oprecht af welke maatregelen je eventueel zou kunnen nemen om ervoor te zorgen dat vrouwen ook 's avonds veilig over straat kunnen. Ik fiets heel vaak in het halfdonker of door een verlaten park in het besef dat mijn eigen vrouw dat niet zou durven, dus ik ben niet blind voor dat risico. Ik besef ook terdege dat zo'n moord als die op Sarah Everard een heel andere impact heeft op vrouwen, want in theorie kun jij het eerstvolgende slachtoffer zijn.
Als man heb je die angst niet, al kun je natuurlijk wel buiten je toedoen terechtkomen in een verkeersruzie of vechtpartij. Dat neemt niet weg dat ik op straat nooit bang ben, behalve die ene keer toen ik in Las Vegas een verkeerde straat insloeg en ineens in een soort getto terechtkwam. Hoe dan ook: in mijn boek stelde ik vast dat dit probleem onoplosbaar is en dat illustreerde ik met een avondklok voor mannen. Ik noem dat een draconische maatregelen, terwijl het in feite een onuitvoerbaar plan is. Datzelfde geldt voor de suggestie om alle jongens boven de 16 voor alle zekerheid chemisch te castreren.
Je begrijpt mijn verbijstering toen ik gisteren ineens vernam dat dat idee van die avondklok inmiddels een min of meer serieus politiek voorstel is en in elk geval ijverig wordt besproken in de Britse media. Ik verwacht ook dat ik nog ga meemaken dat die DNA-databank voor jongens er tijdens mijn leven nog gaat komen en ik weet niet eens of ik dat wel een heel slecht idee vind. Tegelijk kreeg ik gisteren wederom geen betere suggestie van vrouwen dan de schattige gedachte dat we 'mannen gewoon anders moeten gaan opvoeden'.
Eigenlijk is dat de kern van mijn betoog, maar ik ga het wegens ruimtegebrek toch even afraffelen. In het kort komt het hier op neer: de suggestie is dat baby's blanco ter wereld komen en worden opgevoed tot man of vrouw. Sommige radicale feministen suggereren zelfs dat heteroseksualitiet aangeleerd is, maar dat is (nog) een kleine groep. Als je dat oprecht denkt, dan is het logisch dat je hoge verwachtingen koestert van opvoeding bij het voorkomen van verkrachting en alle andere vormen van seksuele intimidatie, groot of klein.
Wat feministische wetenschappers steevast doen is de rol van testosteron wegwuiven, ontkennen of bagatelliseren. Daarover kun je wat mij betreft van mening verschillen en discussiëren, maar tegelijk denk ik dat dit probleem zo hardnekkig is - en misschien wel onuitroeibaar - dat je het niet op een andere manier kunt oplossen dan door als vrouw voortdurend op je hoede zijn, liefst niet alleen door het donker over straat te gaan en een busje traangas in je handtas te stoppen.
Wat nu echter dreigt te gebeuren is dat er een hele generatie boze jonge vrouwen opgroeit met de gedachte dat vrouwen vermoord worden omdát ze vrouw zijn (vanmorgen moest ik het concept femicide nog aan mijn vrouw uitleggen, maar het zal snel gemeengoed worden). Tegelijk raken ze gefrustreerd omdat ze oprecht denken dat je mannen inderdaad alleen maar anders hoeft op te voeden terwijl dat natuurlijk een illusie is. Als het alleen aan de opvoeding lag, dan kon je mannen ook zo opvoeden dat we als samenleving nooit meer last zouden hebben van straatrovers, drugsgebruikers, bumperklevers, hooligans, motorbendes, moordenaars, witwassers, leugenachtige politici en ga zo maar door.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten