Hoe zit het nou eigenlijk met mijn eigen basisinkomen?

Op de kop af 2,5 jaar geleden, op 1 mei 2016, begon mijn privé-experiment met een soort zelfgefinancierd basisinkomen. Door 60.000 euro opzij te zetten in een apart spaarpotje, was ik in staat mezelf vijf jaar lang 1000 euro netto per maand uit te keren. Inmiddels ben ik alweer halverwege dit experiment en rijst de vraag hoe een dergelijk gegarandeerd inkomen je gedrag beïnvloedt. Daarnaast (maar dat is iets voor de volgende keer) is het interessant om te zien hoeveel er nu nog in dat spaarpotje zit.

Natuurlijk is mijn basisinkomen meer een 'basisinkomen', omdat ik dat bedrag elke maand aan mezelf uitkeer. Je zou zelfs oneerbiedig kunnen stellen dat ik al tweeënhalf jaar inteer op mijn spaargeld of dat ik - gezien mijn leeftijd - elke maand een soort vroegpensioen incasseer. Feit is wel dat ik vanaf mijn 55ste écht kon vaststellen wat het met je doet als je elke maand gratis geld krijgt, ook al krijg je het in feite van jezelf.

Uiteraard heb ik de uitzending van Tegenlicht van twee weken geleden aandachtig bekeken, hoewel ik op zich niet veel nieuws hoorde. Voor het schrijven van Leven van de lucht heb ik dit onderwerp van alle kanten bekeken en helemaal binnenstebuiten gekeerd. In die zin weet ik aardig wat er zoal over het basisinkomen is geschreven en gezegd, en ook wat de eerste voorzichtige resultaten zijn van al die vaak redelijke bescheiden experimenten op verschillende plaatsen in de wereld.

Zelf wilde ik bewust een stapje verder zetten door te kijken wat het écht met je doet als je op een dag wakker wordt in het besef dat je de komende 60 maanden elke maand 1000 euro op je rekening bijgeschreven krijgt. Je kunt namelijk honderd jaar lang filosoferen over hoe een dergelijk systeem in theorie uitpakt, maar ik wilde dat cadeautje maar al te graag zélf uitpakken. Daarbij moet je wel goed de bijsluiter lezen, want er zitten een paar specifieke elementen in mijn situatie die de einduitslag beïnvloeden.

Zo maakt het nogal wat uit of je dat geld krijgt van jezelf of van de overheid. Zelfs als een basisinkomen onvoorwaardelijk is, zul je als burger een soort morele druk voelen om iets terug te doen. Dat element ontbrak bij mij, want het ging om 'eigen geld' (hoewel soms gezegd wordt dat het spaargeld van de één, de schuld is van de ander). Daarnaast maakt het nogal wat uit of je een basisinkomen geeft aan iemand van 35 die nog vol plannen zit of aan een 55-jarige schrijver die zijn ei feitelijk al heeft gelegd en de VUT-gerechtigde leeftijd inmiddels heeft bereikt.

In die zin stond het al min of meer vast dat ik mijn 'nest-egg' zou gaan gebruiken als een soort basispensioen (of als een achterlijk vroege AOW). Schreef ik vroeger boeken in de avonduren naast een betaalde baan, nu wérd dat opeens mijn enige baan. Het bleek ook veel makkelijker om 'nee' te zeggen tegen bepaalde betaalde klussen, omdat er geen financiële noodzaak meer was om opdrachten aan te nemen voor het geld. Je gaat dus niet de hele dag nietsdoen, maar je doet ook niets meer tegen je zin.

Nog steeds werk ik net zo ijverig aan mijn boeken als voorheen (want ik heb er net weer eentje ingeleverd bij mijn uitgever), maar het afgelopen jaar heb ik niet één journalistiek artikel meer geschreven. In die zin zijn de rollen opeens omgekeerd: ik krijg gratis geld en doe alleen nog dingen waar ik voorheen maar weinig mee verdiende. Dat betekent ook dat ik veel minder belasting afdraag dan toen ik nog in loondienst was, waarmee meteen de betaalbaarheid van een dergelijk stelsel op de tocht komt te staan.

In de uitzending van Tegenlicht opperde Rutger Bregman om een basisinkomen voor iedereen te financieren uit een soort CO2-heffing op vervuilende producten en diensten. Dat klinkt net zo sympathiek als al die andere ideeën rondom dit onderwerp, maar zorgde bij mij voor een diepe frons. Een basisinkomen financieren met een dergelijke heffing, klinkt toch een beetje als benzine kopen van de kinderbijslag. Een basisinkomen wérkt, maar het werkt voorlopig alleen als je er zelf werk van maakt.