Gezocht: een groot eiland voor een uniek experiment!

Toen ik in 1980 politicologie studeerde aan de UvA, kreeg ik daar te horen dat álle verschillen tussen man en vrouw (en dus ook elk gedrag dat we als typisch mannelijk of vrouwelijk beschouwen) terug te voeren is op opvoeding en maatschappelijke mores. Nu, bijna veertig jaar later, lijkt dat een onderwerp waarover geen discussie meer mogelijk is, terwijl er tegelijk weinig terreinwinst is geboekt. Misschien moeten we daarom maar eens een groot onbewoond eiland zoeken waar we Cordelia Fine tot koningin benoemen en waar iedereen vanaf de geboorte volkomen sekseneutraal wordt opgevoed. Zelf ben ik namelijk héél benieuwd naar de uitkomst.

Hoewel ik in 1980 pas 19 jaar oud was en nog betrekkelijk weinig levenservaring bezat (ik was zelfs nog maagd), leek me dat toen al wat kort door de bocht. Dat gevoel werd nog eens versterkt toen mijn jongste zoon op de basisschool zat en alle kinderen voor het eerst verkleed in de klas mochten verschijnen. Toen bleek dat alle jongens eruitzagen als soldaat, piraat, ridder, cowboy of skelet en alle meisjes als prinsesjes en elfjes. Natuurlijk is het mogelijk dat dat allemaal de schuld is van Walt Disney, maar het suggereert tegelijk het bestaan van een wel heel erg geraffineerd patriarchaal complot.

Ik heb heel veel aan die studie politicologie gehad, omdat ik toen geleerd heb om kritisch te denken en om vooral zélf te blijven nadenken. Dat werd niet gedoceerd, maar dat was het gevolg van alle ideologisch gekleurde onzin die ik voorgeschoteld kreeg. Sindsdien ben ik altijd op zoek naar alle zwakke plekken in elk verhaal, of het nu gaat om verhalen over aflossingsvrije hypotheken of om mythes rondom gender en testosteron. Tegelijk betreur ik het dat 1980 wel het toneel was van werkgroepjes waarin de geslachtsdaad als onderdrukkend werd bestempeld, maar niet het startsein was van een wetenschappelijk experiment waarbij kinderen bij wijze van proef sekseneutraal werden opgevoed.

Die kinderen zouden nu bijna veertig jaar oud zijn en een schat aan informatie bieden als het gaat om de maakbaarheid van de mens. In plaats daarvan herhalen jonge vrouwelijke journalisten die in 1980 nog niet eens geboren waren de zienswijze van vrouwelijke wetenschappers die stellen dat alle verschillen tussen man en vrouw te verklaren vallen door blauwe en roze muisjes op het beschuit en het 'beeld dat kinderen meekrijgen'. Let wel: dat kan best wáár zijn of tot op zekere hoogte kloppen. Maar het kan net zo goed dat het feminisme vrouwen opzadelt met de illusie dat alle verschillen tussen man en vrouw maakbaar zijn en dat je alleen maar wat aan de knoppen hoeft te draaien om een sekseneutraal paradijs tevoorschijn te toveren.

Gevreesd moet worden dat NRC Weekend over een kwart eeuw - als er dan tenminste nog kranten bestaan - precies dezelfde wetenswaardigheden meldt, zonder dat ooit een keer is gekeken of gebleken of het standhoudt. Vandaar dat ik me weleens serieus afvraag wat er zou gebeuren als je pasgeboren kinderen op een eiland consequent sekseneutraal op zou voeden. Dat moet dan natuurlijk wel een eiland zijn zonder internet, met geheel eigen prentenboeken, jeugdhelden en televisieprogramma's die een volstrekt ander beeld laten zien. IJsland is zo'n eiland, dus wat daar gebeurt is op zich al interessant. Nog interessanter zou het zijn om ergens blanco te beginnen en te kijken of mannen en vrouwen inderdaad als een soort onbeschreven blad de wereld betreden.

Mijn eigen voorbeeld laat zien dat er veel kan veranderen, zelfs binnen één generatie of een half mensenleven. Zo zijn mijn vrouw en ik allebei opgevoed met een moeder die ons na schooltijd op zat te wachten met thee en een koekje. Mijn vrouw is echter gewoon gaan werken (zij het parttime) en inmiddels hebben we hier in huis zelfs de rollen omgedraaid. Ik geloof dus ook niet dat het in de mannelijke natuur zit om fulltime kostwinner te zijn en ik geloof al helemaal niet dat het een mannelijk privilege is om veertig jaar lang veertig uur per week te werken. Sterker nog: je mag het woord kostwinner wat mij betreft  best verbasteren tot kotswinner, want ik word al misselijk bij het idee dat ik weer echt zou moeten gaan werken.

Tegelijk vraag ik me oprecht af wat we te zien krijgen als we over een jaar of vijfentwintig een delegatie wetenschappers naar dat bewuste eiland sturen. Is seksueel misbruik geheel uitgebannen? Zijn alle mannen immuun voor vrouwelijk schoon en kijken ze even neutraal naar een naakte vrouwenborst als naar een mannelijke torso? Zijn er net zoveel vrouwelijke hooligans als mannelijke of bestaat dat hele fenomeen misschien niet eens meer? Zitten mannen daar uren met vrienden te babbelen onder het genot van een high tea en zijn vrouwen zwijgend aan het vissen? En vooral: zijn alle mensen (M/V) in die misschien wel omgekeerde wereld ook echt beter af en gelukkiger dan wij?