Het geluk is vaak ver te zoeken in een van de gelukkigste landen ter wereld

Een paar dagen geleden zag ik de fascinerende documentaire 'En nu verandert er langzaam iets' in de bioscoop. Op een doordeweekse dag, na eerst vijftig kilometer te hebben gefietst en een half uur op een bankje te hebben gezeten met een ijsje. Dat was een ideaal voorprogramma, omdat een dergelijke levensstijl volstrekt haaks staat op het eindeloze getob met coaches en rollenspelen dat je in deze film krijgt voorgeschoteld. 

Het mooie van deze documentaire (die waarschijnlijk binnenkort al een keer op de buis te zien zal zijn bij KRO/NCRV) is dat regisseur Menna Laura Meijer alle interventies, sessies, praatgroepen en groepsgesprekken klinisch in beeld brengt, zonder te duiden of te oordelen. Het is aan de kijker om er al dan niet iets van te vinden, al zal het haar waarschijnlijk niet verbazen dat de beelden in de bioscoop soms tot enig gegniffel leiden.

Grote vraag is natuurlijk hoe het kan dat zoveel mensen in deze maatschappij vastlopen, vertwijfeld raken en vol opgekropt verdriet blijken te zitten. Het coachen van werknemers kun je dan nog wel plaatsen - zeker als ze zich bezig houden met sales en klantencontact - en datzelfde geldt voor agressietraining voor handhavers. Opvallender is dat steeds meer mensen een uitgestoken hand zoeken als het gaat om werk, liefde en ouderschap.

Ergens middenin de documentaire spreekt een van de coaches het verlossende woord. De ontkerkelijking en de ontzuiling hebben ons weliswaar uit een keurslijf bevrijd, maar ons tegelijk ontheemd en verweesd achtergelaten. Zonder het gevoel ergens bij te horen, zonder de troostende aanwezigheid en geborgenheid van een grotere groep of een liefhebbende God, gedragen we ons als bange, onzekere kinderen vol levensvragen en existentiële angst.

Daar kun je hele boeken over volschrijven - en daar zíjn al hele boekwerken aan gewijd - maar nog niemand heeft een pasklare oplossing uit de hoge hoed getoverd. Dat gevoel blijft ook over na het zien van deze film: je kunt met varkens knuffelen tot je er zelf bij in slaap valt, maar van binnen blijft het knagen en het maakt ook geen einde aan de keuzestress, de faalangst en die voortdurend op de loer liggende uitputting. Steeds meer mensen voelen zich overvraagd en overspannen en dreigen overboord te vallen.

Zelf heb ik daar natuurlijk ook geen kant en klaar antwoord op, behalve de nogal voor de hand liggende vaststelling dat je in elk geval geen last hebt van werkstress wanneer je niet meer werkt (of alleen maar dingen doet die je heel erg leuk vindt en die je energie bezorgen). Sinds ik niet meer in loondienst ben en bijna mijn hele hypotheek heb afgelost slaap ik elke nacht als een roos en is het risico op een burn-out gereduceerd tot nul. Als 'aflosgoeroe' heb je zelf natuurlijk ook geen enkele behoefte meer aan coaches, hulpverleners, psychologen of zelfhulpboeken.

Toevallig kreeg ik deze week een mail van enthousiaste lezers die 'aflossing' omschreven als een vorm van 'verlossing'. Je bevrijdt jezelf niet alleen uit de greep van de bank (en verlost je van je schulden), maar je maakt gaandeweg ook een bijna spirituele ontwikkeling door. Wat begint met een administratieve handeling is vaak de aanzet tot een veel ingrijpender verandering in je gedrag en je kijk op het leven. Maar daarover volgende week waarschijnlijk meer als ik in de bioscoop gekeken heb naar een andere interessante documentaire waar ik erg naar uitkijk.