Wat gebeurt er als je de balans op maakt na twéé jaar met een basisinkomen?

Gisteren bevond ik mij opeens weer in een raar soort raamvertelling, toen ik op een ligstoel in de tuin een boek aan het lezen was waarin stond dat het onzin was dat mensen met een basisinkomen op zak alleen nog maar lui in een ligstoel liggen. Het leverde niet alleen een daverende schaterlach op, maar riep ook een paar vragen op. Want hoe staan de zaken er nu eigenlijk voor nu ik al twéé jaar van een soort basisinkomen geniet?  En waarom hoor je de laatste bijna niemand meer over dit onderwerp? 

Een klein jaar geleden verscheen mijn boek Leven van de lucht, waarin ik verslag doe van mijn ervaringen met een soort zelf gefinancierd basisinkomen. In dat boek probeer ik antwoord te geven op de vraag wat het met je doet - en welke keuzes je maakt - als je elke maand zomaar 1000 euro in ontvangst mag nemen. Natuurlijk kreeg ik dat geld niet van Vadertje Staat, want die doet nog niet mee met dit soort malle ideeën. In plaats daarvan had ik 60.000 euro bij elkaar gespaard, zodat ik mezelf vijf jaar lang een vast maandelijks bedrag uit kon keren.

Inmiddels zijn we nog eens een jaar verder en bevind ik me halverwege maand 25 van mijn privé-experiment. Het oorspronkelijke spaarpotje waarmee ik op 1 mei 2016 van start ging, is geslonken tot 35.000 euro, maar hoe zit het met mijn arbeidsethos? Ben ik het nietsdoen alweer zat en maak ik me op alle mogelijke manieren nuttig? Of blijkt dat gevoel van vrijheid zo verslavend dat het naar méér smaakt en is er geen weg meer terug?

Het blijkt dat er onder mijn volgers op Twitter mensen zijn - vaak beroepscoaches - die verwachtten dat dit een soort tussenjaar was. In hun ogen was het een tijdelijk experiment, een soort sabbatical om af te rekenen met de laatste spoortjes werkstress. Daarna zou ik handenwrijvend weer aan de slag gaan, misschien wel in een heel andere sector, en al dan niet betaald. Dat is een reflex die ik in mijn boeken ook wel eens heb genoemd: als je het niet naar je zin hebt op je werk, ga je op zoek naar ander werk.

In werkelijkheid bevalt mijn huidige leven me zo goed, dat het idee dat ik me ooit nog ergens vrijwillig om 9 uur zou melden, volstrekt absurd is en onbestaanbaar. Op dezelfde manier kan ik me niet voorstellen dat er op een zomerse dag als vandaag iemand is die écht liever de hele dag op kantoor zit dan op het strand of het terras (of op een ligstoel in de tuin of een racefiets of een bootje op de plassen). Vergeet ook niet dat ik 56 ben en aan niemand had hoeven uitleggen waarom ik lekker niks doe als de VUT niet voortijdig was afgeschaft.

Vandaag vraagt Peter de Waard zich in zijn column in De Volkskrant af waarom het zo stil is geworden rondom het basisinkomen. Dat was mij natuurlijk ook al opgevallen, want in de aanloop naar het verschijnen van Leven van de lucht was het even een hype terwijl je er nu nagenoeg niets meer over hoort. Als verklaring geeft hij dat economische groei en een in sommige sectoren alweer nijpend tekort aan arbeidskrachten niet goed samen gaan met het gratis uitdelen van geld aan de beroepsbevolking.

Met een basisinkomen op zak maakt iedereen waarschijnlijk andere keuzes, maar één ding is zeker: het geeft geeft je een enorm gevoel van vrijheid en van macht. Wat mij elke dag weer verrast is het opwindende gevoel dat vanaf nu alles mogelijk is en dat niets meer hoeft. Ik kan zomaar besluiten om in één jaar tijd 200 films in de bioscoop te zien of spontaan een trekkingbike kopen om lange, meerdaagse tochten mee te maken. Net zoals een kostwinner vaak een kostwinnaar is (in die zin dat hij/zij thuis het laatste woord heeft), zo ben je met een basisinkomen op zak automatisch baas over je eigen tijd.