Wie economisch zelfstandig is, is nog láng niet financieel onafhankelijk

Ik had mijn lezers eigenlijk een blog beloofd over de vraag of er misschien nog ergens een spaarpotje is voor mijn vrouw zodat ook zij (59) eerder kan stoppen met werken. Dat moet helaas nog een weekje wachten, hoewel onderstaand verhaal er zijdelings mee te maken heeft. In het kielzog van de ouderwets aandoende uitspraken van Baudet in zijn essay over de Franse schrijver Houellebecq, regende het afgelopen week negatieve reacties. Opvallend daarbij is dat veel mensen blijkbaar het verschil niet eens lijken te weten tussen de begrippen 'economisch zelfstandig' en 'financieel onafhankelijk'.

Toen ik nog fulltime als journalist werkzaam was, zat ik op een dag te wachten op een interviewkandidaat met wie ik een lunchafspraak had in een restaurant in Rotterdam. Hij was iets verlaat, waardoor ik een tijdje moest wachten en daarbij een gesprek opving - of eigenlijk een monoloog - van een jonge vrouw die bijna een half uur aan het benadrukken was hoe waardevol ze het vond om 'economisch zelfstandig' te zijn. Ik kan me alle argumenten niet precies meer herinneren, maar wel dat ze maar door bleef ratelen over dat ene onderwerp.

Nu krijgen vrouwen van alle kanten ingepeperd dat het heel belangrijk is - in het kader van de vrouwenemancipatie - om economisch zelfstandig te zijn. Als voornaamste argument wordt daarbij het hoge scheidingspercentage aangevoerd: 1 op de 3 huwelijken loopt stuk, dus een slimme meid is ook op dat scenario voorbereid. Niemand wil gevangen raken in een slechte relatie en veertig jaar vastzitten aan de verkeerde vent omdat hij kostwinner is en jij in financieel opzicht geheel afhankelijk van hem bent.

Dat is het standaardverhaal dat tot in het oneindige wordt herhaald. Daarbij wordt vergeten dat voor mijn generatie een veel gunstiger scheidingspercentage wordt gehanteerd, namelijk 1 op de 4. Je kunt dat ook omdraaien en vaststellen dat drie op de vier huwelijken tot het einde standhoudt. Zo bekeken is het een beetje gek - en wellicht ook wat voorbarig - om je hele werkzame leven met een zwemvest aan op het dek te gaan staan van een cruiseschip dat maar 25% kans heeft ooit tegen een ijsberg te botsen.

Je kunt het standaardverhaal van de overheid ook omkeren en vaststellen dat vrouwenemancipatie indirect heeft geleid tot meer echtscheidingen. Of dat nou echt net zo'n 'verworvenheid' is als bijvoorbeeld abortus mogen mensen zelf bepalen, zeker wanneer je bedenkt dat samengestelde gezinnen een nóg veel grotere kans hebben om voortijdig te stranden. Zelf ben ik al 34 jaar samen met dezelfde vrouw en woon ik al 32 jaar op dezelfde plek, dus ik ben ook wat dat betreft erg gehecht aan duurzaamheid.

Het is ook wel aardig - en opvallend - om vast te stellen dat mannen zelden of nooit denken in termen van 'economische zelfstandigheid. De meeste mannen werken fulltime omdat dat vanzelfsprekend is, omdat ze er niet bij nadenken of omdat ze carrière willen maken en veel geld willen verdienen. Zelf heb ik die keuze gemaakt, omdat ik het als mijn verantwoordelijk beschouwde om een gezin te onderhouden (terwijl ik eigenlijk schrijver wilde worden). Dat klinkt nu hopeloos ouderwets, maar was rond 1990 nog doodnormaal. Ik ken echter geen enkele man die geld gaat verdienen omdat hij dan tenminste niet in de kou staat wanneer zijn vrouw hem verlaat.

Daarbij moet je niet vergeten - en dat benadruk ik in mijn boeken voortdurend - dat de overheid een valse boodschap verspreidt door emancipatie gelijk te stellen aan economische zelfstandigheid (en niet aan keuzevrijheid in het algemeen). Ik herhaal het dus nog maar een keer: een vrouw die geld verdient levert meer op (inkomstenbelasting, btw, accijns) en kost minder (want geen bijstand na een scheiding). Economische zelfstandigheid is dus in de eerste plaats in het belang van de overheid en pas in tweede instantie van de vrouw (want die kan dankzij bijstand en partneralimentatie in noodgevallen altijd wel weg).

Over al deze zaken kun je van mening verschillen en zul je anders denken wanneer je al eens een relatiebreuk achter de rug hebt. Dat is prima, maar wat wel duidelijk moet zijn in deze hele discussie is dat er een essentieel verschil is - ik zou zeggen: een enorme kloof' - tussen economische zelfstandigheid en financiële onafhankelijkheid. In de media - en vooral op sociale media - worden beide begrippen zo vaak door elkaar heen gebruikt, dat je gemakkelijk zou kunnen gaan denken dat ze synoniem zijn.

Als vrouw - of vooruit: als mens - ben je economisch zelfstandig wanneer je zelf een inkomen bij elkaar verdient op minimaal bijstandsniveau (wat meteen duidelijk maakt waarom de overheid dat graag ziet). Daarmee ben je in financieel opzicht dus niet afhankelijk van een partner of van een uitkering, maar je bent beslist niet financieel onafhankelijk. Daarvan is pas sprake wanneer je zoveel vermogen bezit en/of passief inkomen (rente, dividend, huur) dat je niet meer hoeft te werken. Niet alleen is dat dus iets heel anders, je praat dan ook pas over échte keuzevrijheid.