Wordt mijn volgende boek geschreven door een slimme computer?

Tot een maand geleden had ik nog nooit gehoord van ChatGPT of soortgelijke programma's. Kunstmatige intelligentie was voor mij iets uit sciencefictionfilms en daarmee automatisch een ver van mijn bed show. Inmiddels ben ik wakker geschud omdat deze nieuwe techniek niet alleen mijn complete beroepsgroep dreigt weg te vagen, maar ook mijn creatieve talent relativeert en straks misschien wel lachend voorbijstreeft.

Wat ons te wachten staat, of misschien moet ik zeggen: boven het hoofd hangt, begon ik zelf pas te beseffen toen ik gisteren op Twitter las dat Andries Knevel het programma ChatGPT bij wijze van proef een zondagse preek had laten schrijven. Het resultaat had volgens zijn zeggen nog wel iets ‘persoonlijker’ en ‘bevindelijker’ gemogen, maar de kans is groot dat geen enkele kerkganger iets vreemds zou hebben opgemerkt.

Scholieren hadden deze experimentele chatbot natuurlijk al veel eerder ontdekt en wisten daarmee opdrachten in te leveren die niet als plagiaat konden worden aangemerkt, maar die tegelijkertijd niet zelf waren geschreven. Het zelflerende computerprogramma komt met antwoorden op de meest uiteenlopende vragen en verpakt dat in een coherent verhaal dat desgewenst nog wat kan worden bijgeschaafd.

Dat laatste is zelfs niet eens noodzakelijk, want het programma kan de inhoud ook zelf aanpassen als de eerste versie niet bevalt. Voor een leek is dat nauwelijks te bevatten, maar feitelijk komt het erop neer dat je een intelligente robot van alles kunt laten schrijven: niet alleen werkstukken en spreekbeurten, maar ook marktonderzoeken, persberichten, zakelijke e-mails, kookrecepten en ga zo maar door.

Journalisten berichtten uitvoerig over deze nieuwe technologie, vaak zonder zich te realiseren wat dat mogelijk voor hun eigen beroepsgroep betekent. Kunstmatige intelligentie staat nu nog in de kinderschoenen, maar maakt een razendsnelle ontwikkeling door die je doet duizelen. Robotisering zal op deze manier niet alleen leiden tot baanverlies, maar zelfs tot het verdwijnen van complete beroepsgroepen.

Deze blogpost is nog ouderwets met twee wijsvingers getypt, maar niemand weet hoe lang het duurt voordat hij op commando in een paar tellen uit de computer komt rollen. Sowieso zal ChatGPT als eerste iedereen treffen die nu nog werkzaam is in de onderste regionen van de journalistiek waarin geschreven tekst vaak wordt aangemerkt als ‘content’ en bestaat uit tamelijk kleurloze standaard artikelen.

Je kunt ook zeggen dat er geen plaats meer is voor de mens zodra de computer het sneller en goedkoper kan. Wie nog bewust het moment heeft meegemaakt waarop de beste schaker van de wereld kansloos bleek tegenover een supercomputer, zal niet snel denken dat het menselijk brein het uiteindelijk altijd zal winnen als het gaat om inventiviteit, originaliteit en creativiteit.

Wat het disruptieve karakter van deze vorm van kunstmatige intelligentie precies zal zijn valt lastig te voorzien, misschien ook juist wel omdat de menselijke geest daarbij tekortschiet. Tegelijk lijkt het me niet ondenkbaar dat als je mijn laatste acht boeken in een slimme computer invoert, deze nu al moeiteloos in staat moet zijn een negende titel te produceren waarvan alleen ik zelf weet dat ik er geen letter aan heb bijgedragen. In zekere zin lijkt het nu soms al of Stephen King precies zo te werk gaat. 

De mens mag graag denken, zeker in professioneel verband, dat hij een onmisbare of onvervangbare schakel vormt, maar dat zal steeds vaker een illusie blijken. Dankzij slimme zoekmachines heeft al eerder de misvatting postgevat dat parate kennis een achterhaald concept is. In een wereld waarin alles gereduceerd kan worden tot een algoritme, geldt waarschijnlijk precies hetzelfde voor vakkundigheid en oorspronkelijkheid.