Zet de verwarming 3 graden lager en je kunt 13 jaar eerder stoppen met werken

Afgelopen maandag stond ik in diverse regionale kranten in een artikel over de manier waarop je een vroegpensioen kunt organiseren en invullen. Op de begeleidende foto had ik - op uitdrukkelijk verzoek van de fotograaf - een dikke trui aangetrokken en een sjaal omgedaan, hoewel ik in werkelijkheid gewoon in hemdsmouwen in de woonkamer de krant had zitten lezen tot hij aanbelde. Zo ontstaat vanzelf het dubbele misverstand dat je (a) veel eerder met pensioen kunt door het thermostaat van de verwarming iets naar beneden te draaien en (b) dat eerder stoppen met werken niet iets is om naar uit te zien maar vooral een kwestie van afzien. In elk geval moet het een troostrijke gedachte zijn voor leeftijdgenoten die nog even door moeten werken dat zij tenminste op een lekker warm kantoor zitten.

Het interview in de krant kwam voort uit de tweede aflevering van Reken Maar over de vraag wat het kost om (eerder) met pensioen te gaan. Daarin figureer ik als een vutter die door fanatiek te sparen en versneld af te lossen eerder kon stoppen met werken. Dat klopt als een bus, al weten lezers van mijn boeken natuurlijk ook dat mijn deeltijdpensioen alleen maar mogelijk is door de deeltijdbaan van mijn vrouw. In die zin is elk interview niet alleen een gecomprimeerde versie van een gesprek van een uur, maar ook een simplificatie van de werkelijkheid. Ik ben eerder gestopt met werken, maar ik ben ook op mijn 51ste ontslagen. Ik heb voorbereidingen getroffen door zuinig te gaan leven, maar ik heb ook geluk gehad.

Mensen die exact willen weten hoe de vork in de steel zit, zou ik willen adviseren om in chronologische volgorde al mijn boeken te lezen die sinds Hypotheekvrij! uit 2012 zijn verschenen. Het proces dat wij hebben doorgemaakt sinds we in november 2008 onze eerste extra aflossing deden en dat ik in een kleine 1500 (!) pagina's heb beschreven, laat zich natuurlijk niet zomaar samenvatten in anderhalve krantenkolom zonder de werkelijkheid geweld aan te doen en slechts het halve verhaal te vertellen. Want het is inderdaad zo dat de kachel hier vaak maar op zestien graden staat, maar dat levert per maand hooguit genoeg geld op om één van de drie kranten te betalen waarop we zijn geabonneerd.

Toen de bewuste fotograaf informeerde hoe hij mijn situatie het beste kon verbeelden, opperde ik dat hij me dan eigenlijk zou moeten fotograferen met bovenstaand tafereel op de achtergrond. Wie eerder wil stoppen met werken heeft namelijk het meest aan een (bijna) hypotheekvrij huis, een tweedehands auto van 3000 euro en een grote tuin waarin hij vakantie kan vieren zodat hij in de zomer helemaal niet meer weg hoeft. In plaats daarvan werd mij voor de zoveelste keer gevraagd een dikke trui aan te trekken om te symboliseren op welke huiveringwekkende manier wij de afgelopen jaren geld hebben bespaard. Voor de grap stelde ik voor om ook nog een wollen muts op te zetten voor de foto, maar een Noorse trui en een sjaal bleken genoeg.

Zelf kan ik daar wel de humor van inzien, al heb ik altijd het gevoel dat ik een soort toneelstukje aan het opvoeren ben. Daar komt nog eens bij dat we in deze fase helemaal niet meer aan het bezuinigen zijn, om de simpele reden dat je maar beter kunt stoppen met afvallen wanneer je je streefgewicht hebt bereikt. De kachel staat hier overdag inderdaad vaak op 16 graden, maar dat komt alleen maar doordat ik daar inmiddels zo aan gewend ben geraakt dat ik het helemaal niet als koud of onaangenaam ervaar. Op precies dezelfde manier ga je ook niet ineens allemaal zinloze aankopen doen op het moment dat je gestopt bent met aflossen, al was het alleen maar omdat je voorgoed bent afgekickt van de reflex om geld om te zetten in spullen die niets toevoegen aan je geluk of levenskwaliteit.

Als ik de afgelopen jaren iets heb geleerd, dan is het wel dat het thermostaat van je lichaam verandert als je het thermostaat van de CV stapje voor stapje omlaag draait. Daar is wetenschappelijk bewijs voor, maar ik heb het letterlijk aan den lijve ondervonden. In feite geldt dat voor alles wat je als mens doet, alleen merk je dat pas wanneer je veranderingen in je leven toelaat. Niets is zo verhelderend als een keer een zomervakantie overslaan, een maand lang geen druppel alcohol drinken, een tijdje De Volkskrant lezen én De Telegraaf, een jaar lang geen nieuwe kleren kopen, een maand lang alleen geld uitgeven aan boodschappen en benzine of een tijd lang de rollen omdraaien en als man het grootste deel van het huishouden op je nemen.

In mijn boeken constateer ik regelmatig dat ik in een jaar tijd meer veranderingen doormaak en meer wijze lessen heb geleerd dan vroeger in tien jaar tijd. De afgelopen jaren waren in de eerste plaats heel léérzame jaren en dat proces is nog lang niet ten einde. Zo zal ik nog regelmatig terugkomen op de vraag wat er allemaal met je gebeurt wanneer je in 12 maanden tijd meer dan 200 films probeert te bezoeken, terwijl er voorheen jaren waren dat ik niet één film in de bioscoop zag en nul keer in Rotterdam kwam. Eén ding kan ik alvast verklappen: de enige plek waar ik het tegenwoordig nog wel eens koud heb, is in de bioscoop waar de klimaatbeheersing vaak op standje nachtvorst staat. Dat is dan meteen ook de enige keer dat je me binnenskamers zult aantreffen met een dikke sjaal om, tenzij er weer eens iemand aanbelt om nog een keer precies dezelfde foto te maken.