Zoeken

woensdag 25 oktober 2017

Kun je als man ongestraft een bijdrage leveren aan de #metoo-discussie?

Afgaande op de boze reacties die veganist Boele Ytsma oogstte toen hij vorige week zijn licht liet schijnen over dit onderwerp op zijn Facebookpagina, is het nu eigenlijk nog veel te vroeg voor genuanceerde reacties of een breder perspectief. Verhalen van mannen zijn op dit moment alleen welkom als het een schuldbekentenis betreft of als ze - zoals Jelle Brandt Corstius - zelf óók slachtoffer zijn geworden van seksueel misbruik. Na het zien van de series Billions en National Treasure ben ik er echter van overtuigd dat het zonde zou zijn als de discussie blijft steken in beschuldigende vingers en boze tweets. Bovendien had het maar een haar gescheeld of ik had afgelopen zaterdag met mijn foto in de krant gestaan als "slachtoffer".


Vorige week stelde ik op Twitter hardop de vraag of het ook telt wanneer je als student van 19 een lift krijgt van een man die naast zich allemaal opengeslagen pornoboekjes heeft liggen en na een paar inleidende vragen zijn zweterige hand op je dijbeen legt. Twee dagen later kreeg ik in mijn inbox de vraag of ik in de krant misschien mijn verhaal wilde doen. Natuurlijk is het positief om te laten zien dat ook mannen het slachtoffer kunnen worden van seksuele intimidatie of aanranding (want zo zou het zeker genoemd worden als het in dit voorval ging om een studente van 19), maar zelf vond ik dit verhaal niet belangrijk of ernstig genoeg. Bovendien heb ik mezelf nooit een slachtoffer gevoeld of genoemd, zelfs niet toen ik me een waardeloze woekerpolis liet aansmeren of een aandelenspaarplan dat me minder opleverde dan de inleg.

Eerlijk gezegd was ik dit hele voorval zelfs al vergeten, tot het me door de #metoo-hashtag ineens weer te binnen schoot. Ik weet nog dat ik heel boos mijn verhaal vertelde aan de vriendelijke eigenaar van een Renault 4 die me een lift aanbood in Leiden nadat ik uit de auto van bovengenoemde bestuurder was gestapt (of misschien moet ik zeggen: ontsnapt), maar een echt trauma heb ik er niet aan overgehouden. Een paar maanden later had ik zelfs een kortstondig binnenpretje toen ik nietsvermoedend op dezelfde liftplek bij dezelfde man in de auto stapte. Deze keer legde hij zijn hand niet op mijn been, maar probeerde hij alleen maar mijn knie aan te raken bij elke keer dat hij schakelde (en dat is niet eens zo vaak als je op de snelweg rijdt).


Let wel: ik zeg dit niet om de getuigenissen van al die vrouwen te bagatelliseren, maar alleen om aan te geven dat er een disbalans is tussen mannen en vrouwen als het om dit onderwerp gaat. Zo herinner ik me hoe ik als student planologie in een hotel in Wenen samen met een medestudent met open mond stond te kijken naar de Oostenrijkse overbuurvrouwe die een dakkapel aan het schoonmaken was en zich daarbij zeer bewust was van het feit dat we daarbij alles konden zien wat zich onder haar rokje bevond. Als ze ons vervolgens naar binnen had gewenkt, zouden we allebei spontaan flauw zijn gevallen wegens acuut zuurstoftekort. Andersom (dus met twee vrouwelijke studenten en een schoonmakende man), zou het waarschijnlijk banaal zijn geweest, bedreigend of sneu, terwijl wij ons alleen maar afvroegen of dit écht gebeurde.

Opgesloten in die auto ben ik geen seconde bang geweest, omdat ik wist dat hij me nooit zou kunnen overmeesteren. Ik was jong en sterk, hij een vijftiger die zijn aandacht bij het stuur moest houden. In het uiterste geval kon ik hem een stomp verkopen of een ruk aan het stuur geven, maar het bleek voldoende om zijn hand weg te slaan en te zeggen dat hij van me af moest blijven. Het gaat bij al die #metoo-verhalen heel vaak om misbruik van macht, maar nog vaker om verschil in kracht. Mannen staan daar in het dagelijks leven misschien niet altijd bij stil, maar ik ben me heel erg bewust geworden van de kwetsbaarheid van vrouwen toen ik de thriller Dubbel Bedrog schreef. Sindsdien denk ik heel vaak als ik op een verlaten plek aan het fietsen ben: zou ik dit ook durven als ik een vrouw was?


Het is erg genoeg dat dat zo is, maar het is ook erg belangrijk om te kijken hoe we verder moeten als het stof straks is neergedwarreld. Wat dat betreft ben ik het helemaal eens met Wilma de Rek die bij DWDD stelde dat elk onderwerp dat in het verlengde ligt van deze discussie openlijk moet kunnen worden besproken. Het is begrijpelijk dat veel vrouwen des duivels zijn, maar je moet het probleem ook proberen te duiden en de achterliggende dynamiek durven benoemen en doorgronden. Macht erotiseert en datzelfde geldt voor roem en geld. Niemand zou zich bijvoorbeeld beledigd hoeven voelen als ik schrijf dat ik in een van de importeur geleende Hummer ineens heel spannend oogcontact had met een vrouw die mij niet eens zou zien staan als ik in mijn Suzuki Alto stapte of me achter mijn rug zelfs zou uitlachen vanwege mijn autokeuze.

De serie Billions dwingt de kijker om zich af te vragen hoe het moet voelen als je als miljardair een willekeurige ruimte betreedt. De steenrijke hoofdpersoon (die we allemaal nog kennen van Homeland) vergelijkt zichzelf met een vrouw die van zichzelf wéét dat ze onweerstaanbaar is en alle mannen om haar vinger kan winden. Probeer je maar eens voor te stellen hoe bedwelmend het moet zijn als je zo onmetelijk veel geld hebt. Neem je er dan genoegen mee om maar met één vrouw naar bed te gaan? Accepteer je dan ooit een 'nee', in welke situatie dan ook? Daarmee neem ik het overigens niet op voor mannen als Weinstein, want over hem schreef ik eerder al op Twitter al dat hij om te beginnen eerst maar eens een paar honderdduizend strafregels moet gaan schrijven op de school van Harry Potter (al was dat waarschijnlijk iets te subtiel en had ik beter gewoon Zweinstein kunnen schrijven).

De VPRO zou er ondertussen verstandig aan doen om de serie National Treasure te herhalen, want die hebben ze achteraf bekeken eigenlijk net iets te vroeg uitgezonden. In die serie (niet te verwarren met de gelijknamige Dan Brown-rip off met Nicholas Cage in de hoofdrol) wordt een gevierde Britse televisiekomiek van begin 60 beschuldigd van seksueel misbruik. Dat onderwerp is op dit moment niet alleen heel actueel, maar de vier afleveringen laten ook zien dat het een glibberig onderwerp is en een glijdende schaal. Zo accepteert (of, beter gezegd, tolereert) zijn vrouw bepaalde gedragingen van haar man, tot er feiten onthuld worden die bij haar een grens overschrijden. Het knappe van de serie is dat hij langzaam maar zeker van zijn voetstuk valt als echtgenoot, als vader, als gevierde collega en als landelijke beroemdheid. Ook als kijker kom je steeds meer in gewetensnood, omdat je in eerste instantie met hem meeleeft en denkt dat het allemaal zo'n vaart niet zal lopen. In april had ik de serie op de een of andere manier straal over het hoofd gezien en dat is achteraf gezien maar goed ook, want nu keek ik er ineens met héél andere ogen naar.