Moet je vakantie beschouwen als een belangrijke basisbehoefte?

Een van de belangrijkste vragen die je bij een basisinkomen moet zien te beantwoorden, is wat je nu precies moet beschouwen als basisbehoeften. Je kunt de precieze hoogte van een dergelijke uitkering namelijk alleen bepalen wanneer je eerst hebt vastgesteld welke kosten je daarmee probeert af te dekken. In mijn nieuwe boek (dat nu bij de drukker ligt en volgende week verschijnt), besteed ik twee hoofdstukken aan dit onderwerp. Want wat voeg je nog meer toe aan het lijstje met voeding, onderdak en kleding? Heb je recht op een auto? Heeft de krant gelijk met de kop op de voorpagina dat we echt niet meer zonder 5G kunnen? En hoe zit dat met vakanties? Volgens de Volkskrant van afgelopen zaterdag is dat niet minder dan 'een eerste levensbehoefte'.

Let wel, ik ga in dit blog geen lijstje aanleggen met harde voorwaarden en ik ga ook niet verklappen tot welke conclusies ik in mijn boek kom. Wel kun je op deze plek alvast vaststellen dat het nog niet zo simpel is om consensus te bereiken over de vraag wat je anno nu zou moeten verstaan onder 'basisbehoeften'. Ik heb deze maand tot op heden dertien films in de bioscoop gezien en dat had ik voor geen goud willen missen (als het vandaag niet zo hard had geregend waren het er zelfs vijftien geweest). Tegelijk zul je mij nooit horen zeggen dat ik niet zonder kan, want in 2015 ben ik nul keer naar de bioscoop geweest en dat heb ik ook overleefd. Sterker: dat ontdekte ik pas toen ik een stapel oude agenda's doorbladerde.

Het simpelste zou dus zijn om bij de berekening van een basisinkomen uit te gaan van échte basisbehoeften. Daarbij baseer je je op een gemiddelde huur en kijk je wat je volgens het NIBUD kwijt bent aan dagelijkse boodschappen, zorgpremie en energiekosten. Vervolgens stem je daar het bedrag op af, zodat niemand nog in echte armoede hoeft te leven maar tegelijk wel geprikkeld wordt om nog iets bij te verdienen (en dus ook belasting te betalen). Kleding is natuurlijk ook een basisbehoefte, maar je kunt een hele uitzending van De Monitor vullen met de vraag of je elk jaar een nieuwe winterjas nodig hebt of er minstens vijf jaar mee kunt doen.

Is vakantie een eerste levensbehoefte? Met andere woorden: moet er bovenop dat basisinkomen ook nog een soort vakantiegeld worden uitgekeerd,? Het is niet aan mij om dat te bepalen en het doet er zelfs helemaal niet toe wat ik daar precies van vind. Het aardige van een basisinkomen is juist dat iedereen vervolgens zelf kan en mag bepalen wat hij belangrijk vindt, waar hij waarde aan hecht, wat hij absoluut niet kan missen en waar hij extra voor wil werken. De één zal zich prima weten te redden zonder auto en zich daarbij helemaal happy voelen, terwijl de buurman er twee nodig heeft en ook nog een caravan heeft om te trekken.

Wat wel opmerkelijk is, is dat het artikel in de Volkskrant geschreven is door reisredacteur Noël van Bemmel (die volgens zijn Twitter-account zelfs chef reizen is van die krant). Vanuit die positie zal hij wellicht een tikje bevooroordeeld zijn, net zoals ik het als schrijver en lezer een gruwel vind om te bezuinigen op bibliotheken. Voor mij is lézen absoluut een eerste levensbehoefte, want ik heb elke dag last van leeshonger. Dat is echter iets puur persoonlijks, want op vakantie (sic) lees ik in twee weken tijd méér boeken dan veel mensen in twee jaar (of zelfs in hun hele leven). Mijn lijstje ziet er dus heel anders uit dan dat van mijn buurman of zelfs van mijn eigen vrouw.

Grappig genoeg heb ik vanmorgen op Twitter nog eens uitgerekend dat ik, als ik vijf jaar van een basisinkomen leef, in totaal kan genieten van 1825 vrije dagen. Dat is, uit de losse pols berekend, net zoveel als het aantal vakantiedagen waar een werknemer recht op heeft na 45 jaar. In plaats van vijf weken vakantie per jaar, heb ik elk jaar meer dan vijftig weken vakantie. Dat levert zoveel vrije tijd en vrijheid op dat ik het me kan veroorloven om elk jaar vijf werkweken door te brengen in de bioscoop. Tegelijk hoef ik ook niet meer op vakantie om de batterij op te laden, tot rust te komen of eindelijk eens wat boeken te kunnen lezen. Misschien heb ik nog steeds behoefte aan vakantie, maar het aantal redenen (en daarmee het rijtje voordelen) wordt in elk geval minder.

Met één passage in het artikel had ik echter wel wat moeite, want de chef reizen bestempelt bepaalde reizen als 'duurzaam', terwijl het om exotische bestemmingen gaat waar je zonder vliegtuig niet kunt komen. Duurzame vliegreizen bestaan niet. Echt duurzaam is een fietsvakantie met een tentje en als vertrekpunt je eigen voordeur. Duurzaam is thuisblijven en je vermaken in je eigen omgeving zonder ook maar één keer in de auto te stappen. Dat laat zien dat het woord 'basisbehoefte' net zo rekbaar is als het begrip 'duurzaam' en ook dat er onder dat mom nog een hoop onzin zal worden verkocht en een heleboel zal moeten worden gedebatteerd voordat een dergelijk stelsel er ooit komt.