Iemand wijzen op hypocrisie is niet vals of dom maar terecht

Vandaag wrongen de veelvliegers van de Volkskrant zich in allerlei bochten om maar niet van 'hypocrisie' te worden beschuldigd. Volgens Sander Schimmelpennick is het zelfs onvermijdelijk dat je inconsequent bent wanneer je het goede uitdraagt en nastreeft. Wie daar anders over denkt is sowieso 'domrechts' of een 'kleinburger'. Misschien gek van mij, of heel erg ouderwets, maar ik wil nu eenmaal niet graag in de kerk zitten bij een dominee die meteen na de zondagspreek in de auto springt op weg naar het bordeel of het casino.

In mijn boek Hypotheekvrij! uit 2012 stel ik vast dat onze sobere levensstijl (weinig spullen kopen, kachel op 17 graden, kleine zuinige auto, veel fietsen, dichtbij op vakantie, niet op wintersport en niet vliegen) ook heel duurzaam is. Ik zeg er altijd nadrukkelijk bij dat dat bijvangst is en niet in eerste instantie de bedoeling, maar dat doet verder niets af aan die vaststelling. Het opvallende is dat mensen vaak heel geprikkeld en defensief reageerden als ik dat hardop uitsprak, zodat ik besefte dat ik een open zenuw raakte of in elk geval een gevoelig punt.

In het verlengde daarvan ligt de vaststelling dat Schiphol prompt de deuren kon sluiten als iedereen zo zou gaan leven als wij. Ook dat is slechts een zakelijke vaststelling, maar ik word heel vaak 'moreel superieur' genoemd, terwijl ik alleen maar probeer om een beetje consequent te zijn. Leven zonder hypotheek is in ons geval ook leven zonder hypotheek op de aarde en daar horen vliegreizen niet bij. Ik zeg vaak naar waarheid dat mijn vrouw voor het laatst in een vliegtuig zat toen het internet nog niet eens bestond.

Vanmorgen reageerde Sander Schimmelpennick in zijn column op het artikel dat afgelopen zaterdag in De Telegraaf verscheen. Ik vond niet elk voorbeeld uit dat artikel even sterk, maar kan me vinden in de strekking. Politici van GroenLinks die zelf in de zomervakantie met hun gezin in het vliegtuig stappen, worden daarmee in één klap ongeloofwaardig. Het zal wel ouderwets zijn, maar je moet toch een beetje proberen te leven naar je idealen en je principes. Want wat zijn politici zonder overtuigingen anders dan politiemensen die in hun vrije tijd blowen en lachgas gebruiken?

In zijn column slaat Sander Schimmelpennick om zich heen als een kleuter die met zijn knuistje in de koektrommel is betrapt en vervolgens met allemaal kutsmoezen op de proppen komt. Hij noemt hypocrisie zelfs 'onvermijdelijk' als je idealen maar hooggestemd genoeg zijn. Beter was geweest als hij over een heel ander onderwerp had geschreven, want zijn verweer is even opportunistisch als gênant. Schimmelpennick redeneert als de vegetariër die gehakt koopt omdat dat beest in de vitrine toch al dood is en verschuilt zich achter de overheid. Verandering begint bij hem niet bij het individu maar bij instanties.

Aan column twee van zijn collega ben ik maar niet eens meer begonnen, al was het maar vanwege de valse tegenstelling in de kop. Zit er werkelijkheid niets tussen die twee uitersten in? Ben je automtisch een 'zak' - of een klootzak - als je cynisch wordt van bepaalde observaties? Het hypocrisie-verwijt is niet dom of vals, maar terecht. Idealisme is blijkbaar alleen maar leuk tot het om offers vraagt. Het zijn meningen die het goed doen in je bubbel en bonuspunten opleveren, maar hol en leeg blijken als het erop aankomt. Wat zijn je idealen waard als ze niets meer betekenen bij de incheckbalie? Je kunt proberen recht te praten wat krom is, maar nu lijkt het er bijna wel op dat hypocrisie iets belangrijks onderstreept of iets is om trots op te zijn.

Wij hebben destijds het roer omgegooid uit financiële noodzaak en dat maakte het makkelijker om - ik noem maar wat - zeven jaar lang geen nieuwe spijkerbroek te kopen of het gezin in een piepklein zuinig autootje te proppen.. De meeste mensen zijn nou eenmaal niet in staat zichzelf beperkingen op te leggen vanwege hun idealen en draaien het thermostaat pas omlaag als de energierekening dreigt te exploderen. Het is precies zoals ze zeggen: de geest is gewillig maar het vlees is zwak, net zo zwak als al die halfslachtige, kromme verweren tegen het hypocrisie-verwijt.

Zo spaar je zelf je eigen jubelton bij elkaar!

Aan de vooravond van het afbouwen van de veelbesproken #jubelton, rekende ik op Twitter uit de losse pols voor hoe je als thuiswonende jongere een dergelijk bedrag zélf bij elkaar zou kunnen sparen. Vrijwel meteen regende het boze reacties, tot en met kritiek op het gebruik van een archaïsch, bijna uitgestorven boomer-woord als 'welnu'. Dat laat zien dat mensen liever boos zijn en zich ook liever als slachtoffer presenteren dan dat ze zelf hard aan de slag gaan. 

Trouwe lezers zullen meteen hebben opgemerkt dat dit niet de officiële omslag is van het boek Eindelijk hypotheekvrij! maar een eerste versie. Het is een proefvoorbeeld dat uiteindelijk leidde tot de definitieve cover. Zo gaat het in mijn geval met alles: je noteert een ingeving in je notebook en werkt die gedachte later uit. Sociale media dienen daarbij als reminder, als korte samenvatting of als een soort testpubliek voor nieuwe denkbeelden. Sommige reacties helpen je weer een stapje verder, nuanceren je oorspronkelijke gedachte of voegen er juist iets belangrijks aan toe.

In mijn boeken laat ik zien hoe het mogelijk is in korte tijd een flink bedrag bij elkaar te sparen en onderstreep ik telkens dat er veel meer mogelijk is dan je vooraf denkt. Toen wij in 2008 besloten versneld te gaan aflossen, slaagden we er als anderhalfverdieners in om elk jaar 20.000 euro extra over te boeken naar de bank. Belangrijk daarbij is dat we voordien dat bedrag niet zomaar overhielden en zelf ook versteld stonden hoeveel je kunt bezuinigen en besparen.

Op basis van die ervaring rekende ik uit de losse pols voor hoe je als thuiswonende jongere een ton bij elkaar zou kunnen sparen. Het is een snelle rekensom, gemaakt op de achterkant van het spreekwoordelijke bierviltje. Toch werd ik meteen door iemand geattendeerd op het feit dat je op deze wijze niet 100.000 euro bij elkaar spaart maar slechts 96.0000 euro. Die reactie zette de toon, want vervolgens kreeg ik alleen maar te horen waarom dit niet kon. Jongeren hebben ook vaste lasten, niet iedere jongere verdient zo'n netto bedrag, je moet als jongere ook nog leuke dingen kunnen doen en ga zo maar door.

Die tegenwerpingen kwamen me allemaal buitengewoon bekend voor, want precies zo reageerden mensen als ik vertelde dat ik al zeven jaar geen nieuwe spijkerbroek had gekocht, zelden of nooit nog uit eten ging, rondreed in een 15 jaar oude Alto, niet langer en verder op vakantie ging dan een weekje in een huisje in Duitsland en ook wel eens een zomervakantie was thuisgebleven. Meest gehoorde woorden daarbij waren: 'ja maar' en 'leuke dingen'. Je kunt ook zeggen dat mensen op het puntje van hun stoel zaten als je vertelde dat je bijna hypotheekvrij was en teleurgesteld afhaakten als je opsomde wat je daarvoor tijdelijk allemaal zou moeten laten.

Belangrijk om te onthouden bij alles wat ik schrijf, is dat je het niet te letterlijk moet nemen. Je kunt in mijn rekenvoorbeeld namelijk ook heel andere bedragen invullen, met telkens weer een andere uitkomst. Het gaat om het overkoepelende besef dat je los moet zien te komen van het gemopper op leeftijdgenoten met 'rijke ouders' en zelf aan het rekenen moet slaan. Huizen zijn nu inderdaad belachelijk duur, maar dat heeft meer te maken met de tot voor kort belachelijk lage hypotheekrente dan met royale schenkingen van pa en ma of opa en oma. Het is ook nog maar relatief kort zo dat jongeren al op hun twintigste op zoek gaan naar een koophuis, want in onze jonge jaren was dat onbestaanbaar.

Je hoeft jezelf als thuiswonende jongere met bijvoorbeeld 1700 netto ook niet vreselijk veel te ontzeggen als je maandelijks 1000 euro opzijzet. Heb je een vriend of vriendin die precies hetzelfde doet, dan spaar je in vier jaar tijd sámen een ton bij elkaar. Je kunt dan hoofdschuddend wijzen op de huidige hoge inflatie, maar feit is dat je er over vier jaar veel beter voorstaat met 100.000 euro in je binnenzak dan leeftijdgenoten die alles hebben uitgegeven. Als de huizenmarkt ondertussen verder inzakt, wordt dat bedrag op de huizenmarkt zelfs alleen maar meer waard en sta je straks vooraan om toe te slaan als de markt zijn dieptepunt heeft bereikt.

Overbevolking is niet langer een onbespreekbaar onderwerp

Nu het immigratieoverschot in 2022 een recordhoogte lijkt te bereiken, begint schoorvoetend iets van een discussie van de grond te komen over bevolkingsgroei en overbevolking. De cijfers liegen er dan ook niet om, want zonder nieuwkomers zou de bevolking amper nog groeien. Nu stevenen we in rap tempo af op 18 miljoen inwoners en komt zelfs het magische getal van 20 miljoen in zicht. Dat geldt echter nog niet voor een oplossing waarin alle partijen zich kunnen vinden, want immigratiebeperking blijft een 'fout' standpunt.

Eigenlijk is het te treurig voor woorden, maar afgelopen zaterdag schoot ik onwillekeurig in de lach toen ik De Volkskrant opensloeg, Daar, ergens rechtsonder op pagina 3, stond bovenstaande grafiek afgedrukt. In het recente verleden kreeg ik er regelmatig van langs als ik het waagde om te schrijven dat de bevolking alleen nog groeide door immigratie, maar hier was dat in één oogopslag te zien. Schokkend is dat het dit jaar om maar liefst 200.000 nieuwkomers zou gaan, een ongekende én onhoudbare toename.

De krant rechtvaardigde dit bericht met de mededeling dat dit een gesprek is dat we liever niet voeren. Dat is een even interessante als veelzeggende vaststelling, al was het maar omdat ik me door dat 'we' in de verste verte niet aangesproken voel. Is dat de 'we' van 'weldenkend'? De 'we' van Volkskrant-abonnees? De 'we' van de redactie? De 'we' van alles en iedereen links van de PVV? Of is het gewoon een omslachtige formulering om aan te geven dat de discussie nog steeds taboe is?

In de aanhef van het artikel wordt verwezen naar Pim Fortuyn, die het zo rond de eeuwwisseling waagde om te zeggen dat het in Nederland 'behoorlijk druk' was. Volgens de krant was dat destijds een zeer omstreden vaststelling, blijkbaar voldoende om Fortuyn uit te maken voor Mussolini, Nederlandse Haider, minderwaardig mens en pleefiguur. Jaren eerder was Hans Janmaat al eens door de rechter teruggefloten vanwege de leus 'vol is vol, op is op'. 

De Volkskrant spreekt dus de waarheid, maar verzuimt te vermelden dat het onderwerp alleen maar 'omstreden' was omdat progressief Nederland het taboe had verklaard. Wie op rationele gronden pleitte voor het beheersbaar maken van de instroom, werd al gauw in de hoek gezet als 'xenofoob' of erger. In Denemarken heeft men gekozen voor een zakelijke aanpak vanuit de gedachte dat dit niet een 'links' of 'rechts' onderwerp is, maar hier durft alleen 'extreemrechts' - let op de aanhalingstekens - er zijn vingers aan te branden.

Voor de aardigheid heb ik uit mijn archief nog even bovenstaand opiniestuk opgeduikeld dat verscheen op 9 juli 1999. Het was een reactie op een eerder opiniestuk van een econoom die vond dat het allemaal reuze meeviel met die overbevolking, waarop een collega vroeg of ik niet eens mijn gedachten op papier wilde zetten over dit onderwerp. Dat wilde ik best, want tijdens mijn studie had ik me uitgebreid verdiept in het onderwerp demografie. Het stuk werd geplaatst in het AD en even later mocht ik mijn toen nog 'zeer omstreden' standpunt zelfs verdedigen op de radio. 

Af en toe vraag ik me nog wel eens hardop af hoe je het woningtekort ooit denkt te kunnen oplossen als je de instroom van nieuwkomers ongemoeid laat, maar verder wacht ik gewoon geduldig tot de wal het schip keert. Mijn geduld wordt daarbij natuurlijk wel ernstig op de proef gesteld, want inmiddels is er een kwart eeuw verstreken. Je kunt ook zeggen dat ik nog in het land leefde van de spreekwoordelijke 15 miljoen mensen toen ik dat opiniestuk schreef terwijl we nu hard op weg zijn naar de 18 miljoen.

Je kunt ook zeggen dat zogenaamd 'weldenkende' mensen er soms wel erg lang over doen voordat ze over sommige onderwerpen willen nadenken. Feitelijk is het dan vaak al aan de late kant of zelfs veel te laat. Alles wat ik over dat onderwerp schreef in 1999 staat nog steeds fier overeind, alleen is het onderwerp nog veel dringender geworden. Dus nogmaals: er is geen 'asielcrisis' omdat er te weinig opvangplaatsen zijn, maar omdat er te veel aanmeldingen zijn.